Sách giáo khoa dùng một lần - Lãng phí đến bao giờ?

Câu chuyện “sách dùng một lần” đã được đề cập nhiều năm nay và ngày càng bộc lộ sự lãng phí lớn.

Chỉ còn hơn 10 ngày nữa là năm học mới 2025-2026 bắt đầu. Nhưng thay vì tận dụng lại sách cũ của các anh chị khóa trước, nhiều phụ huynh thêm nỗi lo khi con em mình phải mua sách giáo khoa mới, do nhiều quyển sách không thể tái sử dụng. Nguyên nhân thứ nhất là do cơ chế hiện nay cho phép từng trường, thậm chí mỗi lớp có thể lựa chọn một trong 3 bộ sách khác nhau gồm: Kết nối tri thức với cuộc sống, Chân trời sáng tạo, Cánh Diều. Điều này khiến việc tặng sách cũ cho học sinh khóa sau gần như không có ý nghĩa. Hệ quả là hàng loạt bộ sách chỉ được sử dụng một lần rồi vứt bỏ.

Như trường hợp gia đình chị Nguyễn Thùy Trang (phường Phú Diễn) có con gái vừa học hết lớp 11 tại Trường Trung học phổ thông Nguyễn Thị Minh Khai, song con trai chị học dưới một lớp ở một trường khác trên địa bàn phường lại không thể sử dụng lại sách giáo khoa của chị gái. Lý do là lớp con trai chị không dùng các bộ sách mà trường của con gái chị đã giảng dạy.

“Dù tiếc nuối với đống sách giáo khoa gần 20 quyển, tôi đành bán giấy vụn vì cho cũng không ai cần. Tôi đã nghĩ đến việc gửi sách lên cho các cháu học sinh ở vùng sâu, vùng xa nhưng không biết trường các cháu có dạy giáo trình này hay không, nên cũng từ bỏ ý định đó”, chị Trang chia sẻ.

Vấn đề thứ hai khiến việc sử dụng lại nhiều cuốn sách giáo khoa là bất khả thi do những quyển sách bài tập được thiết kế kèm theo dạng bài trắc nghiệm yêu cầu học sinh điền trực tiếp vào sách. Điều bất hợp lý là nhiều trường không yêu cầu học sinh làm bài vào sách nhưng vẫn bắt buộc phụ huynh mua đủ sách bài tập. Đơn cử, ở bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống, trong sách bài tập tin học, giáo dục kinh tế và pháp luật, toán, vật lý lớp 10, 11, 12, trong 2 dạng bài được giao là trắc nghiệm và tự luận, học sinh chỉ có thể điền trực tiếp vào sách ở phần trắc nghiệm, còn phần tự luận thì vẫn phải làm vào vở.

Tương tự, ở sách bài tập giáo dục kinh tế và pháp luật lớp 11, phần trả lời trực tiếp vào sách gặp nhiều hạn chế như chữ in nhỏ, khoảng cách dòng hẹp, không đủ chỗ để học sinh viết cảm nhận, xây dựng kịch bản hay viết tiểu phẩm như yêu cầu.

Các chuyên gia giáo dục đều cho rằng, sách giáo khoa chỉ nên được thiết kế như một dạng sách hướng dẫn, việc làm bài tập phải được ghi vào vở riêng, từ đó giúp bảo quản và tái sử dụng sách cho thế hệ sau.

Những bất cập trong sử dụng sách giáo khoa khiến nhiều phụ huynh gặp áp lực khi năm học mới đến gần, đặc biệt với những gia đình khó khăn. Điều đáng nói nữa là việc người dân phải dành ngân sách mua hàng chục triệu bộ sách giáo khoa mỗi năm, trong đó nhiều cuốn không thực sự cần thiết, đã tạo ra một sự lãng phí không nhỏ. Năm học 2024-2025, cả nước có khoảng 23 triệu học sinh phổ thông, với giá trung bình mỗi bộ sách giáo khoa khoảng 300.000 đồng, tính ra, người dân đã phải tiêu tốn gần 7.000 tỷ đồng mua sách giáo khoa. Nếu sách giáo khoa được tái sử dụng, mỗi năm Việt Nam sẽ tiết kiệm được vài nghìn tỷ đồng.

Ngày 13-8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải đã đề nghị dự thảo Luật điều chỉnh quy định phù hợp để tránh tình trạng học sinh phải viết vào sách giáo khoa khiến sách không thể tái sử dụng, gây lãng phí lớn.

Hàng triệu bộ sách chỉ sử dụng trong một năm rồi bị bỏ đi là sự lãng phí kéo dài và đáng báo động. Đã đến lúc cần thay đổi cách tiếp cận để mỗi cuốn sách thực sự trở thành hành trang tri thức bền vững, thay vì món hàng “mua rồi bỏ” mỗi năm và khiến hàng triệu gia đình phải chi tiêu một cách bất hợp lý.

Nguồn: https://hanoimoi.vn/sach-giao-khoa-dung-mot-lan-lang-phi-den-bao-gio-713564.html