Một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa là tiến bộ

Liên quan đến đề xuất này, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga (thành viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội) cho hay nghị quyết 88/2014 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa (SGK) giáo dục phổ thông do Quốc hội ban hành nêu rõ định hướng một chương trình, nhiều bộ SGK.

Song cũng quy định để chủ động triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới, Bộ Giáo dục và đào tạo (GD-ĐT) tổ chức việc biên soạn một bộ SGK.

"Bộ SGK này được thẩm định, phê duyệt công bằng với các SGK do tổ chức, cá nhân biên soạn, tức Bộ GD-ĐT đóng vai trò là cơ quan biên soạn SGK như các tổ chức, cá nhân khác. Tuy nhiên vì nhiều lý do, đến thời điểm này bộ vẫn chưa biên soạn được một bộ SGK như nghị quyết 88 đề ra và việc này đã được nhắc đi, nhắc lại nhiều lần", bà Nga nói.

Tại sao Bộ GD-ĐT vẫn chưa biên soạn một bộ SGK?

* Bà vừa nhắc đến nghị quyết 88, nghị quyết giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu Bộ GD-ĐT biên soạn một bộ SGK bên cạnh các bộ sách đang được sử dụng. Song đến nay việc này chưa thực hiện được. Bà suy nghĩ gì về điều này?

- Cuộc giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội năm 2023 đã kết luận để thực hiện tốt nghị quyết 88 cũng yêu cầu Bộ GD-ĐT nghiên cứu để biên soạn một bộ SGK. Song ở thời điểm đó bộ cũng nêu ra nhiều lý do dẫn đến chưa thể biên soạn được. 

Cụ thể lúc bấy giờ đã có một số bộ SGK và đạt được yêu cầu chất lượng, các cơ sở giáo dục đã lựa chọn cho học sinh. Với các bộ sách đó đã đạt yêu cầu một chương trình nhiều bộ SGK.

Cùng với đó bộ cho rằng đội ngũ các chuyên gia, nhà khoa học có khả năng viết SGK, chủ biên SGK hiện không có nhiều và hầu hết đã tham gia biên soạn các bộ sách khác. Do vậy về lực lượng đang thiếu hụt. Xét thấy các bộ SGK đã đáp ứng tốt yêu cầu giảng dạy nên bộ đề nghị tạm thời chưa biên soạn.

Tuy nhiên quan điểm của Quốc hội khi đó vẫn đề nghị bộ tiếp tục nghiên cứu để có một bộ SGK do bộ biên soạn. Tại báo cáo, nghị quyết đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội năm 2023 cũng tiếp tục nêu lại yêu cầu này.

Theo nghị quyết 88, bộ SGK của Bộ GD-ĐT biên soạn không phải là bộ sách dùng chung mà là một trong số các bộ SGK được biên soạn, để các cơ sở giáo dục lựa chọn. Với quan điểm của nghị quyết như vậy, các trường có thể lựa chọn bộ sách của Bộ GD-ĐT biên soạn hay các bộ sách khác. Nghĩa là các bộ sách này có vai trò tương đương nhau để các cơ sở lựa chọn.

Để Nhà nước hoàn toàn chủ động trong mọi tình huống

* Bà đánh giá thế nào về việc triển khai chủ trương "một chương trình, nhiều bộ SGK" thời gia qua?

- Với tư cách là người từng công tác trong ngành giáo dục, tôi cho rằng chủ trương một chương trình, nhiều bộ SGK là đúng đắn, tiến bộ, phù hợp với kinh nghiệm của nhiều nước có nền giáo dục phát triển trên thế giới. Nhiều nước đã giao quyền cho các trường, thậm chí cho giáo viên để tự lựa chọn SGK dạy từ lâu. 

Chủ trương này cũng khắc phục hạn chế của cơ chế độc quyền biên soạn sách, mở ra khả năng đa dạng hóa cách tiếp cận, khuyến khích đổi mới sáng tạo trong giảng dạy, đồng thời bảo đảm quyền lựa chọn của nhà trường và giáo viên.

Song thực tiễn thực hiện một chương trình, nhiều bộ SGK những năm vừa qua vẫn còn một số vướng mắc, bật cập. Thậm chí nhiều cử tri tại các địa phương, kể cả cử tri ngành giáo dục thời gian qua cũng đã có ý kiến, gửi phản ánh đến Bộ GD-ĐT đề nghị xem xét có một bộ SGK thống nhất, dùng chung. 

Từ đó cho thấy việc này chưa được triển khai một cách tốt nhất để phát huy toàn bộ tính ưu việt của một chương trình, nhiều bộ SGK.

* Theo bà, nguyên nhân do đâu?

- Việc này có nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong đó xã hội đặt câu hỏi tại sao phải nhiều bộ SGK làm gì cho phức tạp hay chưa hiểu được tính ưu việt khi thực hiện một chương trình, nhiều bộ SGK. Chưa hiểu một chương trình có nghĩa gì và chưa hiểu việc xây dựng chuẩn chương trình cần đạt được cho học sinh.

Chuẩn chương trình rất quan trọng. Như chương trình yêu cầu học sinh học hết lớp 1 phải đọc thông, viết thạo đối với bộ môn tiếng Việt. Giáo viên có quyền lựa chọn bất cứ SGK nào dạy cho học sinh. 

Chương trình mới không quan tâm SGK nào, quan trọng là học hết lớp 1, nghiệm thu học sinh có đọc thông, viết thạo theo đúng chuẩn quy định hay không. Đó là điểm ưu việt mà cần hướng tới và phải ban hành một quy định chuẩn về chương trình.