21 bài viết được chắt chiu, đong đầy từ những kiến thức lịch sử, địa lý đến những ký ức, hoài niệm đầy cảm xúc của tác giả. Mượn lối văn tâm sự, người viết rót vào lòng người đọc tấm lòng thương quý với miền Tây, với đất và người nơi đây.

Mở đầu bằng một chuyến leo núi Tượng ở Ba Chúc, An Giang của một nhóm người hồi hương. Từ đây, ký ức đau thương về cuộc thảm sát ở Ba Chúc do quân Pol Pot gây ra được nhắc lại qua hồi tưởng của những người trong đoàn. Chiến tranh đã lùi xa, cảnh vật, thiên nhiên cũng đổi thay không ít nhưng núi Tượng mãi sừng sững trong tâm linh, trí nhớ của những người sống sót. Từ núi Tượng, tác giả dẫn dắt người đọc đến với những ngọn núi khác ở huyện Tri Tôn, với mảnh đất kiên cường trải qua bao bom đạn chiến tranh, đến với mộ của người nữ anh hùng Neáng Nghés (dân tộc Khmer) trên dải Cô Tô xanh biếc, đến thăm dinh Đức Ông và được nghe kể về Quản cơ Trần Văn Thành và cuộc khởi nghĩa Bảy Thưa. Qua đó, mọi người chợt nhận ra: "lịch sử không ở đâu xa mà chảy rất gần, chảy trong chính dòng khí quyển mà học trò đang thở" (trang 24).

Nếu lịch sử là để nhắc nhớ con người không quên cội nguồn, công ơn của các bậc tiền nhân thì thiên nhiên chính là nguồn sống, là môi trường để con người tồn tại và phát triển. Trong những trang viết của nhà văn Võ Diệu Thanh, thiên nhiên đóng vai trò đặc biệt quan trọng, là nền tảng cho mọi hoạt động của con người và chị có cách nhìn, cách nghĩ đa chiều, sâu sắc với chủ đề này. Nhìn quá trình phát triển của cây, chị liên tưởng đến sự học của những đứa trẻ; tìm hiểu sự sinh trưởng và sức chịu đựng đặc biệt của trùn đất, về đặc tính kiên trì tìm mật của ong hay ngắm ruộng ngô trên núi cao, chị nghĩ về những tính cách tương tự của con người, rồi đúc kết những suy tư, triết lý nhân văn. Có lúc, chị giật mình, trăn trở với những ước mơ của quá khứ và hiện tại. Nếu lúc nhỏ luôn sống trong những mùa nước lũ dài đăng đẵng, chị thèm những con đường khô ráo bốn mùa thì khi trưởng thành, nhìn những khắc nghiệt do biến đổi khí hậu, chị lại khao khát được sống giữa mênh mông đồng nước. Mâu thuẫn ấy không nằm ngoài quy luật vận hành của vũ trụ, của thiên nhiên, như cách chị nhận ra: "Bởi tất cả rồi sẽ mất đi theo dòng đời bồi lở, bởi không có gì là mãi mãi với sự vĩnh hằng vô lượng của thời gian" (trang 116).

Viết về châu thổ Cửu Long, không thể thiếu những dòng sông và tác giả đã để miền cảm xúc chảy bất tận qua những bài viết: "Dòng sông hai số phận", "Ngó về sông trước", "Tiếng nói của mênh mông", "Dòng sông quê đón Tết", "Khát khô dòng ký ức"… Đặc biệt, bài viết chủ đề "Mùa hoa trên những dòng sông" kể cho độc giả nghe không chỉ sự phong phú của các loài hoa mà còn nhấn mạnh nét đặc trưng của miền Tây, khi hoa không chỉ để ngắm, để chưng, dâng cúng mà còn để ăn: "Hoa được phát hiện sớm và người miền Tây sớm thả hết hoa cỏ vào nồi canh chua, nồi mắm kho hay cuộn hoa lá với bánh xèo, bánh hỏi rồi chấm nước mắm chanh gừng ớt tỏi. Từ bông so đũa trắng ngần cho tới bông súng mang sắc hồng ngọt ngào hay bông điên điển vàng ươm, bông sầu đâu xanh biếc hoặc bông lục bình tím hồng lãng mạn đều được thấm đẫm vị sông nước, vị quê và hòa quyện với mắm cá linh non" (trang 136).

Nhẹ nhàng, tinh tế và giàu cảm xúc, tập tản văn khiến người đọc thêm yêu đất và người miền Tây Nam Bộ, đồng cảm với những suy tư, nghiền ngẫm của tác giả và mong rằng vùng đất này mãi giữ được vẻ đẹp hồn hậu, nhân văn.

CÁT ĐẰNG 

Nguồn: https://baocantho.com.vn/thuong-men-mua-hoa-tren-nhung-loi-song-a185981.html