จารึกแม่น้ำในจาม

เรื่องราวแห่งแม่น้ำ

แม่น้ำนาดี ในภาษาสันสกฤต ในภาษาจามโบราณเรียกว่า เครา /krɔ:ŋ/ ร่องรอยของคัมปา (จำปา) ที่หลงเหลืออยู่ใน กว๋างนาม -ดานัง พร้อมประวัติศาสตร์การสถาปนาอาณาจักรกว่า 1,000 ปี ไม่เพียงแต่เป็นวัดเท่านั้น ระบบชลประทานขนาดใหญ่ที่มีทุ่งนา คลอง และเขื่อน ถูกสร้างขึ้นในสมัยโบราณ และเรื่องราวของแม่น้ำยังคงดำเนินต่อไป

แม่น้ำใหญ่ (mahānadī) ถูกกล่าวถึงในจารึก 3 ฉบับในพื้นที่กวางนาม ได้แก่ ศตวรรษที่ 72 ในเมืองหมีเซิน ศตวรรษที่ 105 ในเมืองฮอนกุต และศตวรรษที่ 147 ในเมืองเจียมเซิน

ในสมัยราชวงศ์คัมปาปุระ (คริสต์ศตวรรษที่ 4-7) จารึกศตวรรษที่ 72 ที่ค้นพบใกล้กับวัด A1 ชื่อ My Son ถือเป็นกฎบัตรฉบับแรกของพื้นที่โดย L. Finot

นอกจากนี้ จารึกในเชียมเซิน (Chiem Son) ราว ค.ศ. 147 ระบุว่าทางทิศเหนือมีแม่น้ำมหา (mahānadī) ราชวงศ์จัมปปุระกล่าวถึงเพียงชื่อแม่น้ำใหญ่ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของดินแดนหมีเซิน (My Son) ซึ่งปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของแม่น้ำทูโบน (Thu Bon) เท่านั้น

ในราชวงศ์ต่อมา ราชวงศ์อินทระปุระ ซึ่งกินเวลาตั้งแต่ศตวรรษที่ 8 ถึงศตวรรษที่ 10 มีการกล่าวถึงระบบแม่น้ำสามสาย ในบรรดาระบบแม่น้ำเหล่านี้ ขอบเขตของวัดได้รับการยืนยันว่าอยู่ติดกับแม่น้ำนายานา แม่น้ำลูวู และแม่น้ำภัคศิรา ซึ่งสอดคล้องกับระบบแม่น้ำทูโบนและแม่น้ำลีลี

จารึก C. 106 ถูกค้นพบในหมู่บ้านบ่านหลาน (ตำบลเดียนจุง เมืองเดียนบ่าน) ห่างไปทางเหนือของจารึก C. 66 ในด่งเดืองประมาณ 12 ไมล์

เดิมที วิหารศีรรุทรมัตธเยศวรสร้างขึ้น ณ ที่แห่งนี้โดยฤๅษีศีรกัลปะ ตั้งแต่ทุ่งนาวราไปจนถึงปากแม่น้ำนายูนา จากปากแม่น้ำไปจนถึงฝั่งใต้ของวิหาร มีทุ่งนา หมู่บ้าน สระน้ำ และทะเลสาบมากกว่า 100 แห่ง ที่มีชื่อสถานที่เป็นภาษาจามโบราณ ทั้งหมดนี้อยู่ภายใต้อิทธิพลของระบบชลประทานของสองสายน้ำทางเหนือที่ไหลมาจากแม่น้ำทูโบน ซึ่งแยกออกจากหอคอยโบราณในสองทิศทาง คือ ทิศตะวันออกเฉียงเหนือและทิศตะวันออกเฉียงใต้

ตามภูมิประเทศของหมู่บ้านบัญลาน แม่น้ำนายูนาที่กล่าวถึงในจารึกศตวรรษที่ 106 เป็นเพียงสองสาขาของแม่น้ำใหญ่ (มหานาดี) ที่ไหลลงมาในทิศตะวันออกเฉียงเหนือและทิศตะวันออกเฉียงใต้เท่านั้น

ราชวงศ์อินทรปุระตอนปลาย

ในช่วงเวลานี้ พระเจ้าศรีชัยสิหวรมเทวะทรงสร้างวัดและแบ่งระบบหมู่บ้านและไร่นาในกัมเล (ปัจจุบันคือเมือง ดานัง ) หลักฐานยังคงปรากฏให้เห็นผ่านจารึก C.211 ใน Khue Trung และ C.142 ใน Hoa Que ในด้านโบราณคดี ซากปรักหักพังของปราสาทฟองเลยังถือเป็นศูนย์กลางทางศาสนาในสมัยราชวงศ์นี้ด้วย

ถัดจากนั้น คือ แหล่งจารึกในศตวรรษที่ 140 ใน Huong Que, Que Son หันหน้าไปทางทิศตะวันออกสู่แม่น้ำ Ly Ly ซึ่งอาณาเขตของขุนนางสามารถไปถึงแม่น้ำ Thu Bon แม่น้ำ Ba Ren แม่น้ำ Truong Giang และแม้กระทั่งที่ราบสูงได้

ในรัชสมัยของพระเจ้า Yāṅ Põ Ku Śrī Jaya Harivarmadeva Ciy Śivānandana ในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 13 มีแม่น้ำ 2 สายที่กล่าวถึงในจารึกเมื่อคริสต์ศตวรรษที่ 100 ได้แก่ แม่น้ำที่ไหลผ่านเมืองหลวงของ Siṅhapura (Trà Kiêu) และแม่น้ำ Yāṃ ซึ่งเป็นแม่น้ำ 2 สายที่อยู่ในระบบแม่น้ำ Thu Bồn (สาขาทางใต้)

จารึกจากศตวรรษที่ 100 ถูกค้นพบที่วัด G5 เมืองหมีซอน ซึ่งตั้งอยู่บนแม่น้ำหยังทางทิศตะวันออกของวัดกุเฮศวร ซึ่งเป็นวัดที่กล่าวถึงในจารึกของราชวงศ์อินทรปุระเมื่อศตวรรษที่ 106

ก่อนหน้านี้ ในปีศาก พ.ศ. 1553 (ค.ศ. 1088) ในรัชสมัยของพระเจ้าศรีชัยอินทราวรมเทวะยัṅเทวตามุรติ จารึก C. 89 ค้นพบที่วัด D1 พระบุตรของพระแม่ยังได้ระบุรายชื่อทุ่งนา หมู่บ้าน และแม่น้ำที่นี่ระหว่างการฟื้นฟูประเทศที่ถูกทำลายล้างด้วยสงครามอีกด้วย

จารึก C.64 ใน Chiên Đàn ระบุว่าในช่วงปลายศตวรรษที่ 11 พระเจ้าศรีหริวรมเทวะทรงพิชิตดินแดนทางใต้ทั้งหมด ตั้งแต่แม่น้ำตามกีไปจนถึงวัดกัมเปศวรในจ่าเกียว ขุนนางในพื้นที่นี้ยอมจำนนและกลายเป็นข้าราชบริพารของพระองค์ ทุ่งนาและทะเลสาบของระบบแม่น้ำตามกียังถูกกล่าวถึงในจารึก C.227 ใน An Mỹ และ C.63 ใน Khương Mỹ อีกด้วย

กว่างนาม-ดานัง เมืองหลวงเก่ากัมปาที่ยังคงดำรงอยู่และเจริญเติบโตมาเกือบ 1,000 ปี กาลเวลาได้เลือนรางสิ่งเก่าแก่ แต่ชื่อของแม่น้ำ ลำธาร ทะเลสาบ ทุ่งนา หมู่บ้าน และผู้คน ยังคงอยู่ แม้รูปร่างจะเปลี่ยนไป แต่เสียงสะท้อนของราชวงศ์ยังคงก้องกังวานอยู่ในเกลียวคลื่น รวมถึงเรื่องราวเกี่ยวกับชีวิตบนสายน้ำ