Lạm dụng AI khiến sinh viên lười tư duy

Sinh viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền được đào tạo về kỹ năng sử dụng công nghệ AI.

Em Nguyễn Thu Hà, sinh viên năm 4, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, chia sẻ: “Lúc đầu, em chỉ dùng AI để tham khảo dàn ý. Nhưng sau vài lần, em nhận ra bài tập nào cũng có thể nhờ AI làm. Thậm chí, chỉ cần chỉnh sửa khoảng 15 phút là đã nộp được. Điều này khiến em sử dụng AI nhiều hơn và ít khi nghiên cứu tài liệu học tập”.

Thói quen này không chỉ diễn ra ở các ngành xã hội mà còn ở khối tự nhiên. Một số sinh viên ngành công nghệ thông tin, kỹ thuật, khi gặp bài tập lập trình khó cũng dễ dàng sao chép mã nguồn từ AI, thay vì thử nghiệm và rèn kỹ năng giải quyết vấn đề. Thậm chí, ngay cả những ngành nghề cần sự sáng tạo và bản sắc cá nhân như làm nhạc, vẽ tranh, thiết kế đồ họa cũng có thể áp dụng AI. Bạn Nguyễn Gia Minh, sinh viên Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp, cho biết: “Bình thường em có thể phải mất hàng giờ để lên ý tưởng, phác thảo, phối màu để cho ra một sản phẩm áp phích thế nhưng khi em thử sử dụng AI thì chỉ cần vài câu lệnh đã vẽ ra cho em rất nhiều sản phẩm áp phích khác nhau và tất cả nhìn qua đều rất đẹp, chuyên nghiệp”.

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành công cụ quen thuộc với sinh viên ở hầu hết các lĩnh vực học tập. Từ soạn thảo tiểu luận, dịch thuật, lập trình cho đến thiết kế đồ họa, âm nhạc, AI đều có thể đưa ra sản phẩm nhanh chóng và bắt mắt. Tuy nhiên, sự tiện lợi ấy cũng kéo theo nhiều hệ quả đáng lo ngại khi sinh viên ngày càng lệ thuộc. Hệ quả đầu tiên là suy giảm năng lực tư duy độc lập. Thay vì tự tìm hiểu, phân tích và viết ra quan điểm cá nhân, nhiều sinh viên chỉ sử dụng lại kết quả từ AI. Điều này khiến kỹ năng phản biện, sáng tạo vốn được xem là cốt lõi trong môi trường đại học bị thui chột. Thứ hai, nguy cơ đạo văn và học giả ngày càng tăng. Các công cụ AI thường tổng hợp thông tin từ nhiều nguồn trên internet, dẫn đến việc sinh viên vô tình sao chép mà không trích dẫn. Nếu tình trạng này tiếp diễn, chất lượng nghiên cứu và đạo đức học thuật có thể bị xói mòn. Không chỉ dừng lại ở khía cạnh học tập, hệ quả còn lan sang kỹ năng thực hành nghề nghiệp.

"Trước đây, em từng sử dụng AI khá nhiều trong việc viết kịch bản, xây dựng kế hoạch truyền thông. Thấy sự tiện dụng của AI, càng ngày em càng sử dụng AI nhiều hơn nhưng cũng vì thế mà em cảm thấy mình phụ thuộc nhiều vào AI, bây giờ em phải mất rất nhiều thời gian để tự sáng tạo ra kịch bản truyền thông. Thậm chí, mỗi khi bí ý tưởng, em lại như bị “nghiện” AI, chỉ muốn tìm đến AI để giúp em xử lý công việc", bạn Nguyễn Tuấn Khải, sinh viên truyền thông đa phương tiện, Trường Đại học Hồng Đức, cho biết.

Trước thực trạng trên, nhiều trường đại học đã bắt đầu điều chỉnh phương thức giảng dạy và kiểm tra. Thay vì chỉ yêu cầu nộp bài luận, một số giảng viên yêu cầu sinh viên thuyết trình, bảo vệ quan điểm trước lớp. Cách làm này buộc sinh viên phải hiểu rõ nội dung, tránh tình trạng sao chép máy móc. Đối với các ngành đào tạo cần ứng dụng AI trong quá trình dạy và học, sinh viên luôn được giảng viên nhấn mạnh về việc làm chủ các công nghệ mới. Trong đó, việc “làm chủ AI” đồng nghĩa với việc sinh viên phải nắm chắc kiến thức nền tảng, sử dụng AI như công cụ hỗ trợ tham khảo, sau đó phát triển thêm bằng tư duy độc lập và sáng tạo của chính mình. AI chỉ thực sự phát huy giá trị khi người học biết làm chủ, thay vì để bản thân bị dẫn dắt và lệ thuộc.

Tại Trường Đại học Hồng Đức, truyền thông đa phương tiện là một trong những ngành cần cập nhật xu hướng và ứng dụng công nghệ mới liên tục, vì thế việc ứng dụng AI trong quá trình dạy và học là xu thế tất yếu. "Nhà trường luôn đề cao tư duy sáng tạo, khả năng sử dụng công cụ số, phân tích dữ liệu và xây dựng hình ảnh cá nhân chuyên nghiệp của từng sinh viên. Đặc biệt, nhà trường chú trọng nhấn mạnh việc sinh viên phải phát triển toàn diện và làm chủ công nghệ để tự tin thích ứng và khẳng định mình trong lĩnh vực truyền thông số", PGS, TS Đậu Bá Thìn, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Hồng Đức, cho biết.

Không thể phủ nhận AI là thành tựu lớn của nhân loại, và sinh viên là những người trẻ nhanh nhạy với công nghệ, vì vậy, đây chắc chắn sẽ là nhóm người sử dụng AI nhiều nhất. Vấn đề đặt ra không phải là “cấm hay không cấm”, mà là sử dụng như thế nào cho đúng. Nguyên tắc quan trọng nhất là dùng AI để tham khảo, không sao chép nguyên văn. Sinh viên có thể khai thác AI để gợi mở, tổng hợp tài liệu nhưng sau đó phải kiểm chứng và phát triển bằng tư duy cá nhân. “Cho dù các em có sử dụng công nghệ AI ở mức độ nào thì cuối cùng chính các em mới là người phải chịu trách nhiệm cho sản phẩm cuối cùng của mình. Vì vậy việc kiểm chứng nguồn tin và phát triển tư duy cá nhân là điều rất quan trọng”, PGS, TS Đinh Thị Thu Hằng, Viện trưởng Viện Báo chí - Truyền thông, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, chia sẻ. Bên cạnh đó, người học nên biết đặt câu hỏi phản biện với AI, so sánh thông tin với nguồn học thuật chính thống, đồng thời kết hợp với phương pháp học truyền thống như nghiên cứu tài liệu, thảo luận nhóm. Chỉ bằng cách ấy, AI mới thực sự trở thành công cụ hỗ trợ quá trình học tập, còn giá trị tư duy độc lập vẫn được giữ vững.

Bài và ảnh: Phương Đỗ

Nguồn: https://baothanhhoa.vn/lam-dung-ai-nbsp-khien-sinh-vien-luoi-tu-duy-258973.htm