Chuyện ít biết về không quân Việt Nam bay diễu binh

Trực thăng quân sự của Quân chủng Phòng không - Không quân bay treo cờ chào mừng 50 năm thống nhất đất nước, ngày 30.4.2025 trên bầu trời TP.HCM

ẢNH: MAI THANH HẢI

Từ chuyến bay đầu tiên đến diễu binh thống nhất

Theo tài liệu của đoàn bay 919, ngày 2.9.1956, lần đầu tiên 5 máy bay của không quân Việt Nam bay biểu diễn chào mừng lễ mít tinh kỷ niệm ngày Quốc khánh, trên Quảng trường Ba Đình. Đây là những chiếc máy bay vận tải dân dụng Li-2 và Aero-45 do Trung Quốc viện trợ, mang số hiệu từ VN198 đến VN202.

Lễ ra mắt Trung đoàn 919 (nay là Đoàn bay 919), ngày 1.5.1959

HÌNH: TƯ LIỆU

Ngày 1.5.1959, sau lễ ra mắt của lực lượng Không quân vận tải Việt Nam tại sân bay Gia Lâm, 2 tổ bay IL-14 và Li-2 đã thực hiện 4 chuyến bay chở các vị lãnh đạo cao cấp và quan khách đi thăm quan trên vùng trời TP.Hà Nội. Riêng tổ bay IL-14 (lái chính Hoàng Ngọc Trung, dẫn đường trên không Hoàng Cần) còn thực hiện 1 chuyến biểu diễn bay thông qua đường băng Gia Lâm ở độ cao thấp.

Đội hình xe thiết giáp diễu binh trên Quảng trường Ba Đình, ngày 2.9.1975

ẢNH: TƯ LIỆU

Ngay sau ngày thống nhất 30.4.1975, Quân chủng Phòng không – Không quân đã đưa máy bay Mig-21 của Trung đoàn Không quân 927 chuyển sân từ miền Bắc vào Biên Hòa. Ngày 15.5.1975, các biên đội Mig-21 đã bay diễu binh qua Hội trường Thống Nhất, trong lễ chào mừng ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng.

Không quân trực thăng luyện tập bay chào mừng lễ kỷ niệm 80 năm ngày Quốc khánh, tại sân bay quân sự Hòa Lạc, tháng 8.2025

ẢNH: MAI THANH HẢI

Tại Hà Nội, sáng 2.9.1975, đội hình 12 chiếc Mig-21 của Không quân Việt Nam cũng bay trên bầu trời Quảng trường Ba Đình, cùng các lực lượng diễu binh diễu hành, chào mừng 30 năm ngày Quốc khánh và hoàn toàn thống nhất.

Trực thăng quân sự bay treo cờ chào mừng Triển lãm Quốc phòng quốc tế Việt Nam 2024

ẢNH: MAI THANH HẢI

Ngày 26.4.1976, để chào mừng bầu cử Quốc hội khóa VI (1976 - 1981) và kỷ niệm 1 năm ngày thống nhất, Bộ Quốc phòng đã triển khai các máy bay F-5, A-37 và 10 trực thăng UH-1 bay biểu dương lực lượng trên bầu trời Sài Gòn, Biên Hòa.

Năm 1979, nhân dịp kỷ niệm 35 năm thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam, Quân chủng Không quân (nay là Quân chủng Phòng không – Không quân) được giao nhiệm vụ bay diễu binh và biểu dương lực lượng tại khu vực Hà Nội.

Tiêm kích Su-30MK2 bay diễu binh trên bầu trời TP.HCM, ngày 30.4.2025

HÌNH: MAI THANH HẢI

Sáng ngày 22.12.1979, đội hình không quân tham gia diễu binh (12 chiếc MiG-21, 3 chiếc A-37, 3 chiếc F-5 và 3 chiếc Ka-25) đội hình chỉnh tề, lần lượt bay qua khu vực tổ chức lễ kỷ niệm (sân vận động Hàng Đẫy) đúng giờ quy định.

Ngay hôm sau (23.12.1979) trên khu vực Hồ Tây, đội hình máy bay (3 chiếc Mi-8, 3 chiếc UH-1 và 2 chiếc An-2) đã thực hiện bay biểu dương phục vụ Hội Khỏe toàn quân với đội hình đẹp, thể hiện sức mạnh của Không quân Việt Nam.

Đội hình 12 chiếc máy bay vận tải quân sự An-26 chuẩn bị cất cánh từ sân bay Gia Lâm, bay duyệt binh sáng 2.9.1985

ẢNH: TƯ LIỆU

Duyệt binh 1985 nhiều máy bay nhất

Năm 1985, Đảng và Nhà nước ta tổ chức lễ kỷ niệm 40 năm ngày Quốc khánh 2.9 ở Hà Nội với quy mô lớn. Theo yêu cầu của Bộ Quốc phòng, Quân chủng Không quân (nay là Quân chủng Phòng không – Không quân) sử dụng lực lượng lớn tham gia duyệt binh gồm: 24 chiếc MiG-21Bis (đại diện cho lực lượng không quân tiêm kích, do 2 Trung đoàn 927 và 921 đảm nhiệm); 12 chiếc Su-22M (đại diện cho không quân tiêm kích bom, do Trung đoàn 923 đảm nhiệm); 12 chiếc An-26 (đại diện cho không quân vận tải); 9 chiếc Mi-24 và 3 chiếc Mi-8 (đại diện cho không quân trực thăng, do Trung đoàn 916 đảm nhiệm) và 15 chiếc máy bay huấn luyện L-39 (đại diện cho nhà trường, Trung đoàn 910), xếp hình cho số 40.

Máy bay quân sự xếp hình số 40 trong buổi hợp luyện duyệt binh trước ngày 2.9.1985

ẢNH: TƯ LIỆU

Việc tổ chức huấn luyện đội hình bay duyệt binh, do các đơn vị thực hiện tại căn cứ đóng quân. Giai đoạn hợp luyện do Quân chủng tổ chức bay qua sân bay Hòa Lạc và Quảng trường Ba Đình. Riêng Trung đoàn 910, sau khi chuyển sân từ Nha Trang ra Gia Lâm, tiến hành bay huấn luyện bổ sung đội hình số 40.

Kíp trực ban dẫn đường tại Sở chỉ huy Quân chủng và trạm ra-đa dẫn đường 26 chịu trách nhiệm dẫn hỗ trợ tất cả các chuyến bay hợp luyện và bay duyệt binh chính thức qua Ba Đình. Kíp trực ban dẫn đường của từng trung đoàn chịu trách nhiệm dẫn chính các chuyến bay của đơn vị mình. Khi bay hợp luyện và bay chính thức, Quân chủng triển khai đài chỉ huy bay tại Hòa Lạc và Ba Đình.

Sáng sớm 2.9.1985, tại Quảng trường Ba Đình trời nhiều mây, tầm nhìn giảm. Tại các sân bay và khu vực có các đường bay duyệt binh đi qua, thời tiết không ổn định, gây trở ngại đến điều kiện bảo đảm an toàn bay duyệt binh.

Sau khi cân nhắc kỹ, Sở chỉ huy Quân chủng quyết định yêu cầu đội hình máy bay L-39 (Trung đoàn 910) chờ lệnh, các trung đoàn khác sẵn sàng cất cánh.

Đội hình máy bay vận tải An-26 bay qua Quảng trường Ba Đình, trong lễ duyệt binh sáng 2.9.1985

ẢNH: TƯ LIỆU

Theo kế hoạch, 12 chiếc MiG-21Bis của Trung đoàn 927, cất cánh từ sân bay kép, vào đúng đường bay, chỉnh tề bay qua Quảng trường Ba Đình.

Tại sân bay Kiến An (TP.Hải Phòng), do trời mưa to, nên chỉ có 6/12 chiếc MiG-21Bis của Trung đoàn 921 cất cánh, bay theo đội hình từng đôi một.

Tại sân bay Thọ Xuân (Thanh Hóa), 12 chiếc Su-22M của Trung đoàn 923 không thể vượt qua vùng thời tiết đột biến xấu ở Nam Định, đã phải quay lại.

Nắm được tình hình, ngay lập tức Trung đoàn trưởng Phạm Phú Thái xin phép dẫn đội hình 12 chiếc MiG-21 Bis của Trung đoàn 927 quay lại thông qua Quảng trường Ba Đình lần 2, thay thế cho đội hình của 12 chiếc Su-22M.

Tiếp sau đó là 12 chiếc An-26 cất cánh từ sân bay Gia Lâm, bay qua Quảng trường Ba Đình. Đội hình 12 trực thăng của Trung đoàn 916, cất cánh từ Hòa Lạc, bay qua Quảng trường đúng vào lúc khối bộ binh cơ giới tiến qua lễ đài.

Trong nhiệm vụ duyệt binh 2.9.1985, Quân chủng Phòng không – Không quân đã tích lũy thêm nhiều kinh nghiệm rất bổ ích về việc tổ chức dẫn bay đội hình lớn với nhiều kiểu loại máy bay phản lực, vận tải, trực thăng khác nhau và việc xử lý các tình huống dẫn bay đội hình 12 chiếc, khi gặp thời tiết xấu.

Biên đội vận tải quân sự của Lữ đoàn 918 (Quân chủng Phòng không - Không quân) bay luyện tập cho nhiệm vụ diễu binh, diễu hành chào mừng 80 năm Quốc khánh

ẢNH: MAI THANH HẢI

Ngày 14.12.1984, trong quá trình tập luyện chuẩn bị cho nhiệm vụ bay biểu diễn kỷ niệm 40 năm ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22.12.1944 – 22.12.1984), các giáo viên phi công Lâm Quang Tiệp và Đặng Văn Tráng (Trung đoàn 920, Trường sĩ quan Không quân) bay tập đội hình 2 chiếc MiG-21.

Khi ở độ cao 800 m, tốc độ 850 km/giờ, đột nhiên nắp buồng lái máy bay phi công Tiệp bị bục 1 lỗ rồi vỡ toang. Mảnh mica bay tung tóe làm phi công Tiệp bị thương và đứt dây vô tuyến điện. Mặc dù bị thương và mất liên lạc với đài chỉ huy, nhưng phi công Tiệp đã không bỏ máy bay nhảy dù, mà dũng cảm điều khiển chiếc MiG-21 không có nắp buồng lái về hạ cánh ở sân bay Phan Rang. Thượng úy phi công Lâm Quang Tiệp đã được trao tặng Huân chương Chiến công hạng Ba.

(nguồn: Biên niên sử Trường sĩ quan Không quân, 1959 – 2009)

Trực thăng treo cờ, tiêm kích bẫy nhiệt

Năm 1995, Quân chủng Không quân cử 5 trực thăng của Trung đoàn 916 tham gia bay diễu binh nhân dịp kỷ niệm 50 năm ngày Quốc khánh 2.9. Đây là lần đầu tiên, đội hình trực thăng treo Quốc kỳ bay qua Quảng trường Ba Đình.

Trực thăng quân sự bay treo cờ chào mừng Lễ kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7.5.2024)

ẢNH: HIẾU TRƯỜNG

Nhiệm vụ thiết kế và chế tạo giá treo cờ trên máy bay trực thăng, được giao cho Viện Kỹ thuật không quân. Tuy nhiên, khi luyện tập thì phát hiện việc máy bay mới treo tại chỗ, cờ đã bị cuốn lên, không thể bay. Ngay sau đó, việc nghiên cứu cải tiến đã được thực hiện và 5 máy bay Mi-17 đã hoàn thành nhiệm vụ diễu binh.

Trực thăng treo cờ bay trên bầu trời TP.HCM, 30.4.2025

ẢNH: MAI THANH HẢI

Ngày 2.9.2005, các máy bay trực thăng của Trung đoàn 916 lại thực hiện bay treo cờ Tổ quốc, cờ Đảng trong lễ kỷ niệm 60 năm ngày Quốc khánh.

Trực thăng bay chào mừng Triển lãm Quốc phòng quốc tế Việt Nam 2024

ẢNH: MAI THANH HẢI

Ngày 10.10.2010, biên đội 10 trực thăng của Quân chủng Phòng không - Không quân hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bay treo cờ Đảng, cờ Tổ quốc trên Quảng trường Ba Đình trong dịp kỷ niệm Đại lễ 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội.

Yak-130 mới xuất hiện trong đội hình bay diễu binh, diễu hành

ẢNH: NGÔ TRẦN HẢI AN

Tại lễ khai mạc Triển lãm Quốc phòng quốc tế Việt Nam 2022 (8.12.2022), bên cạnh đội hình trực thăng treo cờ, lần đầu tiên xuất hiện biên đội máy bay phản lực tiêm kích Su-30MK2 bay trình diễn và thả bẫy nhiệt trên bầu trời Hà Nội.

Biên đội Su-30MK2 bay biểu diễn trên bầu trời TP.HCM, sáng 30.4.2025

ẢNH: MAI THANH HẢI

Nhiệm vụ bay trình diễn chào mừng được thực hiện liên tiếp sau đó trong Triển lãm Quốc phòng quốc tế Việt Nam 2024 (19 - 22.12), Kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7.5.2024), Kỷ niệm 50 năm ngày thống nhất (30.4.2025).

Su-30MK2 trình diễn bay khoan và thả bẫy nhiệt

ẢNH: MAI THANH HẢI

Đặc biệt, trong lễ kỷ niệm, diễu binh diễu hành nhân 80 năm ngày Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tới đây, hàng chục máy bay quân sự của Quân chủng Phòng không – Không quân sẽ bay chào mừng, trình diễn.

Các máy bay vận tải quân sự tham gia bay chào mừng 80 năm ngày Quốc khánh tới đây

ẢNH: MAI THANH HẢI

Ngoài các máy bay quen thuộc như trực thăng (Mi-8, Mi-17, Mi-171), phản lực tiêm kích Su-30MK2, còn có sự xuất hiện của các máy bay huấn luyện đa năng Yak-130, L-39NG và máy bay vận tải quân sự CASA C-295, CASA C-212…