Văn hóa là hồn cốt dân tộc!

Khách tham quan nghe giới thiệu về quá trình xây dựng và các hiện vật liên quan đến di sản Thành Nhà Hồ.

Việt Nam - dân tộc đã trải qua hàng ngàn năm tranh đấu với các thế lực ngoại xâm để giành, giữ nền độc lập và cũng chừng ấy thời gian chống chọi với thiên tai, địch họa để dựng xây xóm làng, quê hương, đất nước. Chính truyền thống lịch sử hào hùng ấy là “chất liệu” vô cùng phong phú để bồi đắp, hun đúc nên nền văn hóa Việt Nam tiến tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Đó là nền văn hóa thể hiện tâm hồn, khí phách, bản lĩnh Việt Nam với những phẩm chất, những giá trị cao đẹp, bền vững của lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, nghĩa tình, hòa hiếu, khoan dung, kiên cường, dũng cảm...

Khi nói về văn hóa, có đôi khi người ta thường nhìn nó ở một lát cắt hẹp. Trên bề nổi hay ở nghĩa hẹp, văn hóa Việt Nam là kho tàng đồ sộ, bao gồm hệ thống di sản văn hóa vật thể và phi vật thể giàu giá trị. Song, sẽ là chưa đủ để bao quát được chiều sâu cũng như khẳng định vai trò, vị thế của văn hóa như nguồn sức mạnh nội sinh cho mọi sự phát triển bền vững, nếu chỉ nhìn nhận văn hóa ở nghĩa hẹp. Bởi nội hàm văn hóa Việt Nam với cái gốc truyền thống yêu nước, kiên cường, nhân ái và còn bao gồm trong đó những hoạt động tinh thần của xã hội như khoa học, giáo dục, văn học nghệ thuật, đạo đức... Đồng thời, văn hóa còn là nhân tố ẩn, đóng vai trò thúc đẩy sự hoàn thiện của nhiều lĩnh vực, phương diện trong đời sống, như văn hóa chính trị, văn hóa lãnh đạo, văn hóa công sở, văn hóa doanh nghiệp... Thậm chí, văn hóa xét theo nghĩa rộng, còn là sự thể hiện của trình độ phát triển xã hội, đi từ sơ khai đến các nền văn minh rực rỡ nhất của loài người.

Và suy cho cùng, xét theo nghĩa rộng hay nghĩa hẹp, thì khi nói đến văn hóa là nói đến những giá trị tinh hoa, tinh túy nhất, đặc sắc, tiến bộ được kết tinh, chắt lọc, bồi đắp qua tiến trình lịch sử tranh đấu và dựng xây lâu dài của một quốc gia, dân tộc. Để rồi, quay trở lại, văn hóa không chỉ là nơi “neo giữ” hồn cốt dân tộc, mà còn trở thành nguồn lực nội sinh, thành nền tảng tinh thần thôi thúc xã hội không ngừng vận động, phát triển. Nói một cách khái quát nhất: “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi” (Chủ tịch Hồ Chí Minh).

Để văn hóa làm tốt vai trò “soi đường”, thì trước hết và quan trọng hơn cả là phải nhận thức cho đúng, cho sâu sắc vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng của văn hóa. Ngay từ khi ra đời, Đảng ta đã nắm vững và đề cao vai trò của văn hóa. Trong “Đề cương về văn hóa Việt Nam” (1943), Đảng ta xác định, văn hóa là một trong ba mặt trận (kinh tế, chính trị, văn hóa) và phát triển văn hóa theo ba hướng Dân tộc – Khoa học – Đại chúng. Từ sự định hướng ấy, cho đến nay, Đảng ta đã ban hành nhiều nghị quyết quan trọng như Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; Nghị quyết số 33-NQ/TW hội nghị Trung ương 9 khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước... Đây là những nghị quyết có tính mở đường để tôn vinh vị thế, khẳng định vai trò của văn hóa; đồng thời, nhằm làm rõ nội hàm của văn hóa Việt Nam, một nền văn hóa phát triển toàn diện, hướng tới chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, tính nhân văn, dân chủ, khoa học...

Bắt rễ rất sâu vào mạch nguồn văn hóa dân tộc, văn hóa xứ Thanh là dòng chảy rất đặc biệt. Một mặt, văn hóa xứ Thanh có thể ví như tấm gương phản chiếu các giá trị tinh hoa, tinh túy của nền văn hóa Việt Nam đậm đà bản sắc; mặt khác, vừa có những sắc thái riêng, gắn với lịch sử vùng đất và đặc trưng văn hóa các dân tộc anh em cùng sinh sống. Văn hóa nếu gọi tên theo thể loại là văn hóa vật thể và phi vật thể, thì xứ Thanh có những đại diện rất tiêu biểu. Đó là di sản văn hóa thế giới Thành Nhà

Hồ - công trình kiến trúc bằng đá kỳ vĩ, thể hiện tầm cao trí tuệ, sức sáng tạo và bàn tay tài hoa người Việt. Đó là di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh – “kinh đô tưởng niệm” nhà Hậu Lê, vương triều đã có những đóng góp to lớn cho lịch sử dân tộc... Quá trình đấu tranh và lao động không ngơi nghỉ, cha ông ta đã sáng tạo nên một kho tàng di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc, thể hiện qua hệ thống thể loại văn học dân gian phong phú, hay trong các phong tục tập quán, lễ hội, tín ngưỡng... Chính nhờ kho di sản văn hóa phi vật thể giàu giá trị ấy, các nhà nghiên cứu lịch sử, văn hóa đã “vén lên bức màn huyền ảo của tôn giáo và tín ngưỡng dân gian, để dần hiện ra hiện thực lịch sử và tầm vóc kỳ vĩ của những người anh hùng có tên và không tên, chính họ đã làm nên và tô đẹp cho truyền thống dựng nước và giữ nước vẻ vang của dân tộc trên đất xứ Thanh” (TS Hoàng Minh Tường).

Văn hóa vừa là sản phẩm của sự sáng tạo, vừa là yếu tố căn bản góp phần nâng cao đời sống Nhân dân, vừa là động lực quan trọng của sự phát triển bền vững. Do đó, đặt văn hóa vào đúng vị trí của nó, cũng như dành nguồn lực đầu tư cho văn hóa, đã và đang trở thành đòi của có tính tất yếu khách quan. Nhiều năm trở lại đây, cùng với tập trung phát triển kinh tế, Đảng bộ, chính quyền tỉnh Thanh Hóa luôn dành sự quan tâm đến sự nghiệp văn hóa và xem văn hóa là một trụ cột quan trọng thúc đẩy tăng trưởng và phát triển bền vững kinh tế - xã hội. Trên cơ sở đó, hàng trăm tỷ đồng đã được dành để bảo tồn, tôn tạo di tích và khôi phục, bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể, xem đây như một cách để trân trọng và tạo sự kết nối với cội nguồn văn hóa dân tộc. Đồng thời, chú trọng xây dựng môi trường văn hóa an toàn, lành mạnh, văn minh vừa góp phần đẩy lùi tệ nạn xã hội, vừa tạo môi trường cho con người được phát triển cả về đức, trí, thể, mỹ...

Đặc biệt, sự ra đời của Nghị quyết số 17-NQ/TU, ngày 4/7/2024 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về tiếp tục xây dựng, phát triển văn hóa và con người Thanh Hóa trong thời kỳ mới, không chỉ nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với sự nghiệp phát triển văn hóa; mà còn tạo tiền đề để văn hóa thực sự đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị. Nghị quyết đã nhấn mạnh quan điểm vừa mang tính cốt lõi, sâu sắc, vừa có tính bao quát, toàn diện, đó là: Văn hóa và con người Thanh Hóa không chỉ là nền tảng tinh thần, mà còn là nền tảng vật chất vững chắc, là nguồn lực nội sinh, động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển nhanh và bền vững của tỉnh. Từ đó, xây dựng, phát triển văn hóa và con người Thanh Hóa phải trên cơ sở gìn giữ, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của quê hương; đồng thời, chủ động tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa dân tộc và thời đại, bảo đảm phù hợp, làm phong phú thêm giá trị văn hóa của quê hương. Đặc biệt, xác định trọng tâm cốt lõi của phát triển văn hóa là phát triển toàn diện con người cả về trí tuệ và đạo đức; đồng thời, phát huy tối đa nhân tố con người, lấy con người là trung tâm, là chủ thể, là nguồn lực chủ yếu và là mục tiêu của sự phát triển.

Hành trình “gieo trồng” các giá trị văn hóa, vốn không phải một đường thẳng tuyến tính, càng không phải quá trình nhân bản theo khuôn mẫu nhất định. Văn hóa đi cạnh đời sống, là tấm gương phản chiếu hiện thực đời sống một cách sinh động và có chiều sâu. Do đó, văn hóa thực sự là hồn cốt dân tộc, hồn cốt xứ Thanh, trước hết và quan trọng hơn cả là thực hiện cho được công cuộc chấn hưng văn hóa hay bảo vệ những giá trị văn hóa cốt lõi, tinh hoa, tinh túy nhất của dân tộc – một mục tiêu, nhiệm vụ lớn đang được Đảng ta đề ra. Đồng thời, ra sức nuôi dưỡng và bồi đắp các giá trị văn hóa mới, tốt đẹp trên cơ sở đầu tư thỏa đáng cho sự nghiệp văn hóa và đầu tư cho con người. Đặc biệt, chú trọng sự sáng tạo với thụ hưởng văn hóa, để văn hóa vừa mang lại các giá trị sống mới, vừa tạo ra “động lực mềm” thúc đẩy sự phát triển bền vững của xứ Thanh.

Bài và ảnh: Khôi Nguyên

Nguồn: https://baothanhhoa.vn/van-hoa-la-hon-cot-dan-toc-258717.htm