Phát hiện tượng khỉ Champa 800 năm tuổi dưới biển trong lúc câu cá

Ngày 21.8, ông Nguyễn Ngọc Sâm, Phó chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi, đã ký quyết định xác lập quyền sở hữu toàn dân đối với tượng thần khỉ Hanuman (mang văn hóa Champa, niên đại khoảng 800 năm). Bảo tàng tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi được giao tiếp nhận, bảo quản.

ẢNH: NVCC

Sở VH-TT-DL tỉnh Quảng Ngãi chịu trách nhiệm hướng dẫn, phối hợp các đơn vị liên quan và thực hiện chi thưởng cho ông Dương Văn Lục (65 tuổi, xã Vạn Tường, Quảng Ngãi), người phát hiện tượng thần khỉ Hanuman.

Theo các chuyên gia, tượng thần khỉ Hanuman có niên đại thế kỷ 11 - 12, phản ánh lịch sử vùng đất, thể hiện kỹ thuật điêu khắc tinh xảo và chịu ảnh hưởng Ấn Độ.

Có người trả giá 2 tỉ đồng nhưng không bán

Ông Dương Đình Lục kể, đầu năm 2021 trong một lần ra Vũng Buồn (biển Dung Quất, Quảng Ngãi) câu cá, ông thấy nhiều mảnh gốm vỡ. Hiếu kỳ, ông lặn xuống độ sâu 3 - 4 m, cách bờ khoảng 50 m, phát hiện phần tượng đá nhô lên khỏi lớp cát.

Tháng 3.2021, ông cùng người thân trục vớt, thuê xe cẩu đưa về nhà. Tượng nặng khoảng 150 kg nên quá trình vận chuyển rất khó khăn.

Ban đầu, bức tượng để trong nhà, ít người để ý. Về sau, một số người hiếu kỳ đến xem, thậm chí có người "trả giá 2 tỉ đồng". Tuy nhiên, ông từ chối bán vì cho rằng tượng mang yếu tố tâm linh. Năm 2023, ông được chính quyền vận động giao nộp cổ vật để phục vụ bảo tồn.

"Tôi bàn giao, mong tượng được gìn giữ và trưng bày cho nhiều người cùng biết", ông Lục nói.

ẢNH: NVCC

Theo đó, Bảo tàng tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi đã lập hội đồng giám định. Kết quả cho thấy tượng thần khỉ Hanuman làm bằng đá sa thạch hạt mịn, cao 84 cm, ngang 40 cm, nặng 150 kg. Tượng gồm bệ đá bát giác cao 14 cm và thân tượng cao 70 cm, trong tư thế ngồi.

Các chi tiết như khối đầu tròn, mắt lồi, sống mũi cao, miệng rộng, cùng hoa văn vòng tròn, tua lục lạc quanh bụng mang phong cách điêu khắc Champa muộn, đồng thời chịu ảnh hưởng nghệ thuật Khmer.

Tượng thần khỉ Hanuman ở Quảng Ngãi được đánh giá có kích thước lớn, còn nguyên vẹn, mang giá trị so sánh quan trọng. Các nhà nghiên cứu cho rằng hiện vật có thể xuất phát từ phế tích tháp Chánh Lộ, nơi từng khai quật hàng trăm tác phẩm điêu khắc Champa năm 1927.

Một nhà nghiên cứu văn hóa ở Quảng Ngãi cho biết, tượng khỉ tìm thấy ở Quảng Ngãi cho thấy những thông điệp chuyển tải những giá trị về thời gian khoảng 800 năm tồn tại theo dòng chảy lịch sử địa phương trong không gian văn hóa Champa - Đại Việt. Đây là di vật thuộc văn hóa Champa mang những đặc trưng của nghệ thuật điêu khắc đá Champa và thể hiện nội dung liên quan đến tôn giáo ảnh hưởng từ Ấn Độ. Từ những giá trị đó cho thấy đây là tác phẩm điêu khắc độc đáo, có giá trị lịch sử và văn hóa của Quảng Ngãi, cần được nghiên cứu, bảo tồn và trưng bày để công chúng tham quan thưởng lãm.