Những nông dân không bằng cấp, sáng chế máy móc đi 5 châu

Dù chưa từng bước qua giảng đường đại học, nhiều nông dân Việt vẫn tạo ra được những sáng chế có thể thay đổi cả một vùng sản xuất.

Từ những khoảng sân nhỏ, trên tay là vài dụng cụ thô sơ, họ biến ý tưởng thành máy móc giúp giảm sức lao động, tăng năng suất.

Không chỉ giúp bà con trong làng, những sáng chế còn tìm đường tới nhiều tỉnh thành và cả thị trường nước ngoài.

Mỗi câu chuyện phía sau một chiếc máy đều là hành trình của sự kiên trì, dám nghĩ dám làm và tinh thần không ngừng học hỏi, dù bắt đầu từ con số không về kiến thức kỹ thuật.

Từ thợ mộc, đốt vôi đến “vua sáng chế” máy nông nghiệp

Ông Vũ Văn Dung (SN1964), một người con của xã Yên Mạc (Ninh Bình) là một minh chứng cho tinh thần sáng tạo và ý chí vươn lên không ngừng của người nông dân Việt Nam.

Dù chỉ học hết lớp 5 và chưa từng qua bất kỳ trường lớp cơ khí chính quy nào, ông đã tự mày mò, sáng chế ra hơn 100 loại máy móc phục vụ đa dạng nhu cầu, từ công việc đồng ruộng nặng nhọc đến các thiết bị gia dụng trong căn bếp.

Chính vì những đóng góp to lớn ấy, ông được bà con ưu ái gọi bằng cái tên đầy trân trọng: “Vua sáng chế”.

Khoảng 50 năm về trước, do hoàn cảnh gia đình quá thiếu thốn, cậu bé Dung buộc phải nghỉ học sớm, phiêu bạt lên Tuyên Quang mưu sinh với những công việc tay chân nặng nhọc.

Chính những trải nghiệm ấy đã tôi luyện cho ông sự bền bỉ, khả năng quan sát nhạy bén và thói quen luôn tìm cách để làm việc nhẹ nhàng, hiệu quả hơn.

Từng làm thợ mộc trong quân ngũ, khi trở về quê hương với hai bàn tay trắng, chàng trai trẻ tiếp tục mưu sinh bằng nghề này ở nhiều nơi như Hà Giang (cũ), Tuyên Quang trước khi quyết định về quê lập nghiệp.

Sau đó, ông chuyển sang nghề đốt vôi, một công việc mang lại thu nhập đáng kể nhưng cũng đầy vất vả và nguy hiểm. Đến tuổi 40, nghe lời khuyên của vợ, ông bỏ nghề đốt vôi, đi học sửa xe máy, sau đó mở xưởng tại nhà.

Tôi không mơ làm giàu từ những chiếc máy. Chỉ cần bà con dùng tốt, đỡ vất vả, thế là vui rồi. Giấy khen đi học không có nhưng giấy khen đi làm thì tôi nhiều lắm, nhìn lại các thành tựu tôi thấy cuộc đời mình cũng coi như viên mãn.

Bước ngoặt lớn đến với ông khi ông chứng kiến bà con nông dân phải vất vả kéo lúa bằng những chiếc máy D8 nhập khẩu cồng kềnh, nặng nhọc.

Trăn trở trước nỗi vất vả của bà con, ông tự nhủ “sao phải khổ thế này?” và quyết định bắt tay vào tự tay chế tạo máy.

Ban đầu, ông gom phụ tùng xe máy cũ, dùng động cơ, nhông xích, tự hàn ráp lại theo trí tưởng tượng của mình.

Chiếc máy đầu tiên ra đời, hoạt động ổn định và mạnh mẽ, được một người hàng xóm mua ngay. Tiếng lành đồn xa, chỉ trong tháng đầu tiên, ông đã bán được 20-30 chiếc máy. Từ đó, ông bỏ hẳn nghề sửa xe để chuyên tâm vào niềm đam mê chế tạo máy nông nghiệp.

Hơn hai thập kỷ miệt mài sáng chế, ông Dung đã tạo ra vô số loại máy từ máy kéo, máy bơm nước 2 trong 1, máy phun, máy xới đất đến máy nghiền, đáp ứng mọi yêu cầu của người dân.

Điểm đặc biệt trong quá trình sáng chế của ông là không cần bản vẽ, mọi ý tưởng đều nằm gọn trong đầu và được ông hiện thực hóa bằng tay nghề cùng kinh nghiệm quan sát, cộng với trí tưởng tượng phong phú.

Máy của ông chỉ nặng khoảng 30kg, nhẹ hơn rất nhiều so với máy nhập khẩu (hơn 1 tạ), bền bỉ, ít hỏng hóc, tiết kiệm nhiên liệu và đặc biệt dễ sử dụng. Nhiều chiếc máy đã được bà con dùng tới 10 năm mà chưa cần sửa chữa lần nào.

Thành quả đáng tự hào hơn cả là các sản phẩm của ông đã xuất sang các nước láng giềng như: Thái Lan, Lào, Campuchia và Trung Quốc.

Dù nhận được nhiều bằng khen, kỷ niệm chương từ Đảng và Nhà nước cho những đóng góp của mình, ông Dung vẫn giữ lối sống giản dị và tinh thần sáng tạo không ngừng.

Ông không mưu cầu làm giàu từ những chiếc máy, mà chỉ cảm thấy vui và tự hào khi bà con dùng tốt, đỡ vất vả hơn trong công việc.

Theo nghề sáng chế để giải quyết nỗi khổ của người nông dân

Tại căn xưởng nhỏ giữa cánh đồng làng xã Lương Tài (Bắc Ninh), không biển hiệu, không dây chuyền hiện đại, Phùng Văn Nam (SN1981) ngày ngày vẫn say sưa trong tiếng búa inh ỏi, chỉnh từng chi tiết của cỗ máy khách hàng đặt mua.

Chiếc máy đấy chính là dàn phay lên luống 5 trong 1 có thể vừa cày, bừa, lên luống, băm rác hữu cơ và rắc phân vi sinh. Sản phẩm được bà con ở nhiều tỉnh thành trong nước đón nhận và còn gây ấn tượng với thị trường quốc tế.

Sinh ra trong gia đình thuần nông, phải nghỉ học sớm vì hoàn cảnh khó khăn, anh Nam lớn lên cùng ruộng đồng và thấu hiểu tận cùng nỗi vất vả của bà con nông dân.

Hình ảnh bố mẹ lam lũ làm đất đã thôi thúc anh ấp ủ giấc mơ về một chiếc máy có thể thay thế sức người.

Với trăn trở giúp người làm nông đỡ khổ luôn âm ỉ cháy, năm 2003, anh Phùng Văn Nam vào TPHCM lăn lộn mưu sinh với đủ nghề như thợ hàn, thợ rèn, bốc vác, buôn bán nhỏ.

Chính trong những năm tháng này, anh không ngừng quan sát, tháo lắp các loại máy móc để tích lũy kiến thức thực tế.

Tôi làm để giúp người nông dân khỏe hơn trên chính mảnh ruộng của mình.

Năm 2006, với số vốn và kinh nghiệm tích góp được, anh quyết định về quê nhà mở xưởng cơ khí. Dù ban đầu chỉ làm những việc vặt, trong tâm trí anh đã nung nấu một bản thiết kế lớn hơn: một cỗ máy giá rẻ, dễ dùng nhưng tối ưu năng suất cho bà con.

Anh coi xưởng của mình không chỉ là “cần câu cơm” mà còn là nơi ươm mầm cho một “cuộc cách mạng nho nhỏ trên ruộng đồng”.

Miệt mài sáng tạo và thử nghiệm, vượt qua vô số thất bại và những đêm thức trắng vì máy móc trục trặc, chiếc máy lên luống mini cầm tay đầu tiên đã ra đời, đánh dấu bước ngoặt quan trọng.

Dựa trên động cơ và bộ số của máy xới đất cũ, anh Nam đã sửa lại lưỡi cày để tạo luống hiệu quả, giúp giải phóng sức lao động và tăng năng suất đáng kể.

Tuy nhiên, với các nông trại quy mô lớn (5-10ha), máy cầm tay bộc lộ hạn chế vì trọng lượng vẫn khá nặng và chưa thể tích hợp làm luống, tách luống cùng lúc.

Anh tiếp tục nghiên cứu để tạo ra một cỗ máy tối ưu hơn. Quyết định loại bỏ toàn bộ động cơ, chỉ giữ lại phần khuôn tạo luống, anh đã phát triển thành công dàn phay lên luống 5 trong 1 vào năm 2014.

Đây là một bước đột phá lớn, cho phép lắp đặt trực tiếp lên máy cày sẵn có của bà con. Dàn phay này có thể tạo ra 5 loại luống khác nhau (cà rốt, rau ăn lá, dưa hấu, dưa lê, hành tỏi) chỉ bằng cách thay đổi khuôn, đồng thời tăng công suất gấp 5-7 lần so với máy cầm tay, đảm bảo kịp thời vụ và tiết kiệm công sức vượt trội.

Đặc biệt, những luống đất được tạo bằng máy luôn vững chắc, không bị sạt lún, giúp thoát nước tốt và tối ưu cho cây trồng.

Xưởng cơ khí của anh hiện xuất ra thị trường 15-20 dàn máy phay và các loại máy nông cụ khác hàng tháng, được thiết kế phù hợp với đặc thù địa hình và yêu cầu của từng loại cây trồng.

Từng nợ 4 tỷ, bác nông dân chế máy phủ sóng 15 quốc gia

Giữa cánh đồng lúa mênh mông ở xã Tứ Kỳ, Hải Dương (cũ), một căn nhà cao rộng nổi bật lên ở vùng thôn quê bình dị. Chủ nhân của nó là ông Phạm Văn Hát (SN1972)- nông dân học chưa hết lớp 7, nhưng đã chế tạo hàng chục loại máy nông nghiệp, có mặt tại 15 quốc gia.

Thuở khó khăn, ông phải bỏ học để phụ giúp gia đình việc đồng áng, bươn chải kiếm sống bằng đủ thứ nghề.

Năm 2006-2010, ông đầu tư làm trang trại rau hữu cơ an toàn, một mô hình tiên phong ở vùng quê nhưng thất bại, để lại khoản nợ gần 4 tỷ đồng.

Song thay vì gục ngã, ông Hát vay mượn 200 triệu đồng đi sang Israel lao động với mong muốn trả nợ và “tìm cái ngu của mình”.

Chứng kiến người nông dân vẫn phải làm thủ công nhiều bước giữa nền nông nghiệp hiện đại, ông đề xuất chế tạo máy rải phân.

Bằng vốn tiếng Anh ít ỏi , người nông dân này diễn đạt ý tưởng bằng cách vẽ lên đất. Chỉ sau vài ngày, chiếc máy rải phân ra đời khiến ông chủ trang trại cùng bạn bè quốc tế kinh ngạc.

Trở về Việt Nam, ông Hát mở xưởng cơ khí chế tạo máy nông nghiệp mặc dù còn nợ nần và bị dị nghị. Ông dồn mọi đồng vốn liếng vào sáng chế.

Đến khi bắt tay vào làm rồi trong đầu tôi mới "lập trình", vừa mò vừa nghĩ xem cái gì lắp vào đâu thì máy sẽ chạy.

Chiếc máy gieo hạt ra lò năm 2014, là thành quả của những ngày ông Hát rong ruổi hơn 100km, lặn lội tìm linh kiện phù hợp rồi mày mò lắp ráp suốt nhiều tháng trong căn xưởng nhỏ.

Sản phẩm này chiếm lĩnh thị trường toàn quốc có mặt tại 63 tỉnh, thành và “phủ sóng” 15 quốc gia, trong đó có những đất nước có nền khoa học phát triển như: Israel, Hàn Quốc, Nhật, Mỹ, Anh, Đức, Hà Lan, Canada…

Ông từ chối lời mời làm việc nước ngoài với mức lương 7.000 USD/tháng vì muốn làm giàu trên quê hương, tiếp tục sáng tạo theo triết lý “dễ dùng, dễ mua, dễ đem lại hiệu quả” phục vụ người dân.

Biến xưởng sửa xe thành “phòng thí nghiệm” chế máy 23 trong 1

Sinh ra trong một gia đình thuần nông, Tạ Đình Huy (SN1983) phải gác lại giấc mơ đại học (Đại học Mỹ thuật Công nghiệp) do khó khăn kinh tế vào năm 2000. Sau đó, anh chọn học nghề sửa chữa xe máy để mưu sinh.

Bước ngoặt đến khi một khách hàng mang chiếc máy xới cũ kỹ của Nhật đến nhờ phục chế. Bằng sự tò mò và niềm say mê mày mò, anh Huy đã thành công cải tiến khiến cỗ máy tưởng chừng vô dụng ấy hoạt động trở lại.

Khoảnh khắc tiếng động cơ máy nổ lên đã mở ra một hướng đi mới cho cuộc đời anh, biến xưởng sửa xe nhỏ thành “phòng thí nghiệm” để tự chế tạo những cỗ máy nông nghiệp đầu tiên từ các chi tiết bỏ đi.

Hành trình sáng chế của anh Huy không hề dễ dàng, bởi không có bằng cấp hay được đào tạo bài bản về cơ khí. Tất cả dựa vào niềm say mê và quá trình tự học hỏi, thử nghiệm không ngừng.

Chàng trai trẻ phải tự tính toán tốc độ, trọng lượng, kiểu dáng, chuyển động và chức năng phù hợp.

Không ít lần thất bại, anh kiên trì mang máy xuống ruộng lầy lội để kiểm tra, dù bùn đất bắn đầy mặt và có khi ngập đến quá đầu gối.

Khoảnh khắc nghe tiếng động cơ máy nổ trở lại, tôi như nhìn thấy rõ hướng đi của đời mình.

Cỗ máy nông nghiệp tích hợp 23 chức năng trong 1 ra lò, được anh xem là “đứa con tinh thần” sau hai thập kỷ miệt mài.

Chiếc máy này có thể thực hiện đa dạng các công việc đồng áng từ cày, xới, gieo hạt đến bơm nước, phun thuốc, tời kéo, hút bùn.

Các sản phẩm của anh nhanh chóng được bà con nông dân đón nhận nhờ tính ứng dụng cao và mức giá hợp lý (6-20 triệu đồng/máy), thậm chí làm không kịp bán. Máy của anh đã được phân phối rộng khắp tỉnh, thành trên cả nước.

Năm 2014, “đứa con tinh thần” của anh đã được cấp bằng sáng chế. Anh thợ làng cũng gặt hái nhiều giải thưởng giá trị từ các cuộc thi sáng tạo, được vinh danh bởi các cơ quan, đoàn thể.

Ngoài việc phát triển sản phẩm, anh Huy còn đặt mục tiêu tạo công ăn việc làm cho thanh niên nông thôn, sẵn sàng đào tạo những người chưa có kinh nghiệm, giúp họ có tay nghề và thu nhập ổn định.

Nông dân bước vào thời đại mới

Những sáng chế trên không chỉ giúp giảm sức lao động, tăng năng suất mà còn mang theo niềm tự hào, người nông dân Việt có thể tự tạo ra công cụ phục vụ chính mình, không hoàn toàn phụ thuộc vào máy nhập ngoại.

Có sản phẩm đóng gói theo đơn hàng sang tận Australia, Nhật Bản… góp phần nâng tầm trí tuệ Việt trên bản đồ sáng chế.

“Xưởng” của những bác nông dân này đôi khi chỉ là một góc sân, vài bộ dụng cụ đơn sơ, tiếng máy hàn loé sáng dưới mái tôn nóng hầm hập.

Nhưng từ nơi đó, những ý tưởng nảy nở từ những ngày tháng “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” lại thành hiện thực.

Dù mỗi người một câu chuyện, một con đường đến với cơ khí, họ đều chung một điểm: sự bền bỉ, kiên trì và niềm tin vào giá trị lao động sáng tạo.

Những năm gần đây, “kỹ sư chân đất” không còn là những tấm gương đơn lẻ. Riêng Cuộc thi “Sáng tạo kỹ thuật Nhà nông” toàn quốc lần X (2023–2024) do Trung ương Hội Nông dân Việt Nam tổ chức ghi nhận 88 giải pháp từ 36 tỉnh, thành gửi về, sau sàng lọc còn 80 giải pháp thuộc ba nhóm lớn là cơ khí – chế biến; chăn nuôi – thủy sản; trồng trọt – sinh học – môi trường.

Con số này cho thấy mạng lưới nhà nông sáng chế đã có độ phủ rộng khắp, đánh đúng các “nút thắt” của sản xuất nông nghiệp hiện đại.

Lễ tôn vinh “Nhà khoa học của nhà nông” cũng đã bước sang lần thứ 5, 56 gương mặt được ghi nhận năm 2024. Đồng thời 24 tác giả/giải pháp đoạt giải của cuộc thi cũng được trao thưởng.

Việc tôn vinh thường niên tạo một “vòng đời” mới cho sáng kiến – từ ghi nhận, kết nối chuyên gia đến mở đường thương mại hóa, để sản phẩm của nhà nông không chỉ dừng lại ở xưởng nhỏ mà có cơ hội vào chuỗi giá trị.

Ảnh: Thành Đông, Mạnh Quân, Hùng Anh

Nguồn: https://dantri.com.vn/khoa-hoc/nhung-nong-dan-khong-bang-cap-sang-che-may-moc-di-5-chau-20250821114640272.htm