Nguy cơ mất mùa nếu xem nhẹ việc phòng, chống dịch sâu cuốn lá nhỏ

Mật độ sâu cao chưa từng có

Tại xã Yên Từ, chưa năm nào người nông dân lại chứng kiến nạn sâu cuốn lá nhỏ hoành hành dữ dội như vụ Mùa năm nay. Sâu gây hại trên 100% các giống lúa, trà lúa ở tất cả các HTX với mật độ cao gấp hàng chục lần so với trung bình nhiều năm. Ông Trần Ngọc Tú, Giám đốc HTX Liên Phương (xã Yên Từ), cho biết: “Toàn bộ 232 ha lúa của HTX đều đang bị sâu cuốn lá nhỏ gây hại, với mật độ phổ biến là 500-700 con/m2, cá biệt có nơi cao lên tới 1.500-1.800 con/m2. Chúng tôi đang hết sức lo lắng bởi những ngày này thời tiên tục có mưa, khiến sâu bệnh càng lây lan, bùng phát mạnh, trong khi đó việc phòng trừ cũng gặp không ít khó khăn.”

Tình hình sâu cuốn lá nhỏ cũng đặc biệt nghiêm trọng tại các xã thuộc khu vực huyện Giao Thủy, Hải Hậu, Xuân Trường của tỉnh Nam Định cũ. Ông Vũ Ngọc Minh, Trạm trưởng Trạm Bảo vệ thực vật (BVTV) Hải Hậu, thông tin: Gần như toàn bộ diện tích lúa của 21 xã thuộc Trạm quản lý đều đang bị sâu cuốn lá nhỏ hoành hành, trong đó có 20 nghìn ha nhiễm nặng với mật độ sâu lên tới hàng nghìn con/m2, cùng với mật độ trưởng thành và trứng cũng rất cao.

Theo Chi cục Trồng trọt và BVTV, vụ Mùa 2025 toàn tỉnh gieo, cấy được trên 127.300 ha lúa thì diện tích nhiễm sâu cuố lá nhỏ là gần 108.200 ha (chiếm 85%) trong đó diện tích cần phun trừ là trên 90.100 ha, cao gấp nhiều lần so với vụ mùa năm 2024 và trung bình nhiều năm. Trong đó, diện tích nhiễm nặng là trên 52.800 ha, tập trung ở các xã Giao Thuỷ, Giao Hưng, Giao Ninh, Xuân Phú, Hải Tiến, Khánh Nhạc, Yên Từ, Quang Thiện,…

Kỹ sư Đinh Thu Hương, nhân viên Chi cục Trồng trọt và BVTV cho biết: sâu cuốn lá nhỏ là một trong những loài gây hại nghiêm trọng nhất cho cây lúa, đặc biệt là vào giai đoạn đẻ nhánh, phân hóa đòng và trỗ bông. Với vòng đời chỉ từ 30 - 35 ngày và khả năng sinh sản của một con bướm cái lên tới 100 quả trứng thì tốc độ sinh sôi, lây lan của chúng vô vùng khủng khiếp. Trong khi đó, sâu non ngay từ tuổi 2 tuổi 3 đã nhả tơ cuốn lá lại thành bao để sống nên rất khó khăn trong việc phòng trừ, nếu chọn không đúng thời điểm thì hiệu quả phòng trừ rất thấp.

Sâu cuốn lá nhỏ phát sinh với số lượng lớn trên đồng ruộng sẽ ăn mô lá, làm giảm khả năng quang hợp của cây, khiến cây lúa sinh trưởng kém, ruộng lúa bị bạc trắng và xơ xác. Một con sâu cuốn lá nhỏ có thể phá hủy 3 - 5 lá trong vòng đời của nó. Đặc biệt, nếu sâu gây hại trên lá đòng hoặc lá công năng, năng suất lúa sẽ giảm rõ rệt. Hơn nữa, vết thương do sâu gây ra là điều kiện thuận lợi cho các loại vi khuẩn, vi rút xâm nhập và gây hại thêm cho cây lúa.

Ngành chuyên môn cảnh báo, với mật độ sâu cuốn lá trên đồng ruộng cao như hiện nay, nếu người dân chủ quan, không phun trừ kịp thời, đúng cách thì nguy cơ mất mùa hoàn toàn có thể xảy ra.

Chạy đua với thời gian, quyết liệt phòng trừ

Trước những diễn biến phức tạp của sâu bệnh, ngày 17/8/2025, UBND tỉnh Ninh Bình đã có Công điện số 06/CĐ-UBND yêu cầu các sở, ban, ngành liên quan và Chủ tịch UBND các xã, phường tập trung chỉ đạo phòng trừ sâu cuốn lá nhỏ hại lúa Mùa năm 2025. Công điện nhấn mạnh, Chủ tịch UBND cấp xã chịu trách nhiệm nếu để dịch bệnh lây lan do chủ quan, thiếu chỉ đạo.

Ông Nguyễn Ngọc Hải, Trưởng phòng Kinh tế xã Yên Từ, chia sẻ: Ngay khi nhận được chỉ đạo khẩn từ UBND tỉnh, Sở Nông nghiệp và Môi trường, xã đã họp triển khai chiến dịch phòng trừ sâu cuốn lá nhỏ cho toàn bộ diện tích lúa Mùa từ ngày 15/8 đến nay. Trưởng các ban, ngành, đoàn thể vào cuộc cùng với cán bộ chuyên môn, các HTX trực tiếp xuống đồng ruộng để nắm bắt tình hình, xác định mật độ sâu và chỉ đạo phun trừ. Các biện pháp phòng trừ được tuyên truyền đến hộ dân qua hệ thống loa truyền thanh để mọi người biết mức độ nguy hại, biết cách phun trừ theo nguyên tắc “4 đúng” (đúng thuốc, đúng liều lượng, đúng lúc và đúng cách) để đạt hiệu quả cao. Xã cũng tăng cường kiểm tra việc kinh doanh, sử dụng phân bón, thuốc BVTV trên địa bàn để đảm bảo không xảy ra tình trạng tăng giá, hàng giả, hàng kém chất lượng lưu hành trên thị trường.

Ông Trần Ngọc Tú, Giám đốc HTX Liên Phương, cho biết thêm: Dù trời liên tục có mưa, chúng tôi vẫn hết sức khẩn trương, lách từng giờ để phun thuốc. Chúng tôi đã huy động tối đa phương tiện, đặc biệt là áp dụng cơ giới hóa bằng máy bay không người lái để phun. Việc sử dụng máy bay giúp phun thuốc nhanh, đều và không phụ thuộc nhiều vào thời tiết. Chỉ cần vài giờ là có thể phun xong một cách đồng lớn. Đến ngày 18/8, toàn xã đã phun được khoảng 73% tổng diện tích cần phòng trừ. Ông Tú khẳng định, sau đợt này chúng tôi sẽ tiếp tục bám sát đồng ruộng, theo dõi hiệu quả, đánh giá lại mật độ sâu để khuyến cáo bà con tiếp tục phun kép lần 2 nếu cần thiết.

Trước diễn biến phức tạp của sâu bệnh, bà con nông dân cũng đã chủ động tích cực phối hợp với HTX. Bà Lê Thị Linh, một nông dân đang phun thuốc trên cánh đồng lúa xã Yên Từ nói: “Lúa đang ở giai đoạn sinh trưởng quan trọng, nếu bị sâu cắn sẽ ảnh hưởng rất lớn đến năng suất. Vì vậy, dù trời mưa, nhưng tranh thủ tạnh lúc nào là chúng tôi ra đồng phun lúc ấy. Phải diệt tận gốc mới yên tâm được”.

Bên cạnh sự vào cuộc của chính quyền, người dân, ngành chuyên môn cũng đang tích cực phối hợp hỗ trợ. Sở Nông nghiệp và Môi trường đã thành lập các đoàn công tác để kiểm tra, đôn đốc, hướng dẫn các địa phương. Cán bộ Chi cục Trồng trọt và BVTV cũng “căng” hết sức mình để theo dõi tình hình sâu bệnh, xác định chính xác mật độ, từng lứa sâu, tuổi sâu để khuyến cáo các địa phương thời điểm phun trừ hiệu quả nhất.

Chi cục Trồng trọt và BVTV cho biết, khó khăn nhất hiện nay là thời tiết liên tục có mưa khiến việc phun trừ gặp nhiều trở ngại. Bên cạnh đó, sau sáp nhập, vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, địa bàn quản lý rộng nhưng bộ máy tinh gọn, cán bộ phòng Kinh tế các xã kiêm nhiệm nhiều việc, nhiều nơi không có cán bộ chuyên môn về lĩnh vực trồng trọt, BVTV tạo ra những thách thức lớn trong việc chỉ đạo phòng trà sâu bệnh. Ngoài ra, năm nay nay sâu cuốn lá nhỏ xuất hiện sớm hơn mọi năm khoảng nửa tháng, điều này dẫn tới tâm lý chủ quan trong Nhân dân rằng hiện tại chưa phải là thời điểm cần phòng trừ. Trong khi đó, lực lượng cán bộ làm công tác BVTV của Chi cục còn mỏng, do vậy rất cần sự vào cuộc chỉ đạo quyết liệt hơn nữa của chính quyền các địa phương. Chỉ khi có sự sự phối hợp chặt chẽ, quyết liệt từ cấp tỉnh đến cấp xã, HTX và người dân thì mới đối phó hiệu quả với dịch sâu cuốn lá nhỏ, đảm bảo một vụ lúa Mùa 2025 thắng lợi.

Chi cục Trồng trọt và BVTV tỉnh khuyến cáo: Thời gian phun trừ sâu cuốn lá nhỏ tập trung là từ ngày 18 - 23/8. Sử dụng một trong các loại thuốc sau: Incipio® 200SC; Clever 150SC, 300WG; Ammate®150EC; Obaone 95WG, Divine 180SC… theo liều lượng của nhà sản xuất; ưu tiên sử dụng các loại thuốc đặc hiệu Incipio® 200SC; Clever 150SC, 300WG. Sau 3-5 ngày phun thuốc, kiểm tra nếu mật độ sâu sống  ≥ 50 con/m2 cần phải phun lại ngay.