Đại sứ Việt Nam tại Hoa Kỳ Nguyễn Quốc Dũng. (Nguồn: ĐSQ Việt Nam tại Hoa Kỳ) |
Qua hành trình hơn 40 năm gắn bó với ngành ngoại giao, từ 5 năm học tập tại trường Ngoại giao, mà bây giờ là Học viện Ngoại giao, đến 35 năm công tác tại Bộ Ngoại giao, tôi càng ngày càng thấm: nghề ngoại giao là một nghề cao quý, có một đặc thù rất riêng biệt - luôn luôn mới mẻ, không bao giờ cũ kỹ hay trở nên nhàm chán.
Nghề của những "lần đầu tiên"
Điều đặc biệt nhất mà tôi nhận ra trong suốt quá trình công tác là nghề ngoại giao thực sự là "nghề của những lần đầu tiên". Điều này nghe có vẻ nghịch lý - làm sao một người đã có nhiều năm kinh nghiệm, vẫn hay gặp phải những việc phải làm lần đầu tiên?
Câu trả lời nằm ở bản chất đặc thù của công việc ngoại giao. Khác với những công việc khác có tính lặp đi lặp lại, mang tính chất máy móc và có thể dự đoán được, ngoại giao luôn đặt chúng ta trước những tình huống mới, những thách thức chưa từng gặp. Mỗi cuộc đàm phán, mỗi cuộc họp, mỗi sự kiện ngoại giao đều mang trong mình những yếu tố độc đáo, những biến số không thể lường trước được.
Trong một thế giới đang không ngừng thay đổi, nơi mà các mối quan hệ quốc tế ngày càng trở nên phức tạp và đa chiều, những tình huống mà một nhà ngoại giao phải đối mặt cũng không bao giờ hoàn toàn giống nhau. Điều này đòi hỏi chúng ta phải liên tục mày mò, học hỏi và tìm hiểu để có thể ứng phó một cách hiệu quả.
Kinh nghiệm tích lũy qua các công việc và trải nghiệm trước đây đóng vai trò quan trọng, nhưng theo cách khác. Kinh nghiệm giúp chúng ta có phương pháp tiếp cận tốt hơn, phát triển trực giác nghề nghiệp, khả năng đánh giá tình hình nhanh chóng và chính xác.
Tuy nhiên, cách ứng xử cụ thể trong từng tình huống mới luôn đòi hỏi sự sáng tạo, linh hoạt và khả năng thích ứng. Kinh nghiệm như một la bàn chỉ hướng, chứ không phải công thức cố định.
Tôi may mắn có thời gian được làm thư ký cho Bộ trưởng Nguyễn Dy Niên. Đây có thể được coi là một trong những giai đoạn quan trọng và đáng nhớ trong sự nghiệp của tôi. Ở vị trí này, tôi có cơ hội tiếp cận với nhiều thông tin quan trọng, được quan sát cách các lãnh đạo xử lý công việc và xử trí nhiều tình huống phức tạp. Điều đặc biệt ở vai trò này là tôi có thể hỗ trợ Bộ trưởng trong nhiều công việc quan trọng mà không phải chịu trách nhiệm trực tiếp về quyết định cuối cùng. Điều này tạo ra một môi trường học tập lý tưởng, nơi tôi có thể quan sát, học hỏi và rút kinh nghiệm mà không bị áp lực bởi trách nhiệm nặng nề.
Là thư ký Bộ trưởng, tôi cũng học được rất nhiều về nghệ thuật lãnh đạo. Tôi được chứng kiến cách các lãnh đạo đưa ra quyết định trong những tình huống phức tạp, cách các lãnh đạo cân nhắc các yếu tố khác nhau, cách xây dựng đồng thuận và thúc đẩy triển khai các chính sách.
Trải nghiệm này giúp tôi hiểu rằng lãnh đạo không chỉ là việc ra lệnh hay đưa ra quyết định, mà còn là khả năng truyền cảm hứng, xây dựng lòng tin và tạo ra môi trường làm việc hiệu quả. Một nhà lãnh đạo giỏi không chỉ cần có khả năng trao đổi giỏi, mà còn cần có khả năng lắng nghe, hiểu được quan điểm của các bên và tìm ra những giải pháp mang tính xây dựng.
Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng cùng các đồng nghiệp nhận Huân chương Lao động tại Lễ kỷ niệm 75 năm Ngày thành lập ngành Ngoại giao Việt Nam, ngày 27/8/2020. (Ảnh: Tuấn Anh) |
Luôn nhận thức về hạn chế bản thân
Bản chất "luôn mới" của nghề ngoại giao dạy cho tôi bài học: không bao giờ được chủ quan. Chủ quan có thể khiến ta bỏ qua nhiều chi tiết có tầm quan trọng, những thay đổi tinh tế trong môi trường quốc tế. Trong ngoại giao, một chi tiết nhỏ bị bỏ qua có thể dẫn đến hậu quả lớn. Cũng từ xác định “không chủ quan”, mà tôi cũng quan niệm cần sẵn sàng học hỏi từ mọi người, không chỉ từ các bậc lão thành, đàn anh. Khi cho rằng mình đã biết tất cả, đã trải qua đủ các tình huống, thì nhiều khả năng, sẽ bị cứng nhắc trong tư duy, mất đi khả năng thích ứng với những thay đổi mới. Thế hệ trẻ thường tiếp cận với công nghệ mới, có khả năng ngôn ngữ tốt hơn, và hiểu biết sâu sắc về văn hóa đương đại. Và vì thế mà thế hệ các em có thể mang đến góc nhìn mới mẻ, hiểu biết về công nghệ, mạng xã hội và văn hóa đương đại mà thế hệ chúng tôi có thể bỏ lỡ.
Một trong những bài học quan trọng mà tôi rút ra sau nhiều năm công tác là nhận thức về giới hạn của bản thân. Dù đã có cơ hội chuyển công tác qua nhiều đơn vị khác nhau, được trải nghiệm cả khía cạnh đối ngoại lẫn đối nội của ngành, được đi học ở châu Âu và tiếp xúc với nhiều ý tưởng mới, tôi vẫn thấy rằng tầm nhìn của mình luôn có những hạn chế.
Thế giới ngày càng phức tạp, các mối quan hệ quốc tế ngày càng đa chiều và biến động. Không ai có thể nắm bắt được toàn bộ những thay đổi này. Điều quan trọng là phải có thái độ khiêm tốn, thừa nhận những thiếu sót của bản thân và luôn sẵn sàng học hỏi.
Nhận thức về giới hạn này là động lực thôi thúc tôi tiếp tục học hỏi và không ngừng mở rộng tầm nhìn. Trong thế giới hiện đại, một nhà ngoại giao cần có hiểu biết không chỉ về chính trị mà còn về kinh tế, văn hóa, công nghệ, môi trường và nhiều lĩnh vực khác. Cũng chính vì lẽ này mà có lẽ, đây là cái nghề… luôn luôn mới.
Việc mở rộng tầm nhìn không chỉ có nghĩa là học thêm kiến thức mới mà còn là thay đổi cách nhìn nhận, cách tiếp cận vấn đề. Nó đòi hỏi ta phải luôn cởi mở với những ý tưởng mới, sẵn sàng thay đổi quan điểm khi có bằng chứng mới.
Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng trao đổi với đại diện các nước tại buổi lễ trao tặng hỗ trợ vật tư y tế phòng, chống Covid-19, tại Hà Nội, ngày 18/5/2020. (Ảnh: Tuấn Anh) |
Di sản từ các “cây cổ thụ” và giá trị tình đồng nghiệp
Trong suốt quá trình công tác, tôi đã có may mắn được học hỏi từ những "cây cổ thụ" của ngành ngoại giao Việt Nam - những con người đã cống hiến cả cuộc đời mình cho sự nghiệp ngoại giao của đất nước. Các lãnh đạo tiền bối của Bộ Ngoại giao mà tôi được làm việc dưới quyền như các bác, các chú Nguyễn Dy Niên, Vũ Khoan, Phạm Gia Khiêm và xa hơn nữa, phần nào là Lê Mai, Nguyễn Mạnh Cầm đối với tôi không chỉ là những nhà ngoại giao tài ba mà còn là những người thầy tận tụy.
Từ các bậc tiền bối, tôi không chỉ học được kiến thức chuyên môn sâu sắc, những kỹ năng đàm phán tinh tế, mà còn học được phong cách làm việc chuyên nghiệp và cách ứng xử khiêm tốn. Các bác, các chú đã chỉ cho tôi thấy rằng một nhà ngoại giao thực thụ không chỉ cần có trí tuệ và kỹ năng, mà còn cần có nhân cách, có đạo đức nghề nghiệp cao.
Một trong những khía cạnh tôi rất tâm đắc, rút ra được trong quá trình làm nghề, sống nghề là ngoại giao là nghệ thuật của sự kiên nhẫn. Những thành công trong ngoại giao thường không đến một cách nhanh chóng mà cần thời gian, cần sự kiên trì và bền bỉ. Tiếp xúc với các lãnh đạo cao cấp, và cấp cao càng nhiều, tôi càng thấy tầm quan trọng của việc có tầm nhìn chiến lược, khả năng nhìn xa trông rộng, không chỉ tập trung vào những lợi ích trước mắt.
Trong nghề ngoại giao, một trong những tài sản quý giá nhất mà một người có thể có chính là mối quan hệ với các đồng nghiệp. Những người cùng trường lớp, cùng làm việc nhiều năm tạo nên một mạng lưới quan hệ vô cùng quý giá. Sự hiểu biết, thông cảm sâu sắc giữa các đồng nghiệp, khả năng hiểu ý nhau mà không cần nói nhiều, là kết quả của nhiều năm làm việc chung và chia sẻ những trải nghiệm. Nhờ những mối quan hệ này, nhiều công việc được xử lý kịp thời và hiệu quả. Trong những thời điểm quan trọng, khi cần phải hành động nhanh chóng và chính xác, sự tin tưởng và hiểu biết lẫn nhau giữa các đồng nghiệp trở thành yếu tố quyết định.
Đặc biệt trong thời kỳ ASEAN phát triển mạnh mẽ, khi Việt Nam đóng vai trò ngày càng quan trọng trong khu vực, những mối quan hệ cá nhân giữa các nhà ngoại giao, sự tin tưởng lẫn nhau, chẳng hạn giữa các trưởng SOM ASEAN mà tôi có giai đoạn được đảm nhiệm vị trí này, đại diện cho Việt Nam, đã đóng góp vào việc thúc đẩy hợp tác và giải quyết các vấn đề phức tạp.
Đại sứ Nguyễn Quốc Dũng gặp CEO 10 doanh nghiệp hàng đầu của Hoa Kỳ. (Nguồn: ĐSQ Việt Nam tại Hoa Kỳ) |
Vài gợi ý cho thế hệ tương lai
Qua 40 năm gắn bó với nghề ngoại giao, càng nghĩ tôi càng thấy tâm đắc, muốn chia sẻ với các thế hệ cán bộ ngoại giao trẻ, một số điều suy nghĩ. Mặc dù đây không phải là cái gì đó mới mẻ, cao siêu, ai cũng có thể nói, nhưng cái đặc biệt tôi thấy ở đây là càng nghĩ, càng ngẫm, thì càng thấy đúng. Đầu tiên là tinh thần khiêm tốn. Khiêm tốn không có nghĩa là thiếu tự tin, mà là sự nhận thức đúng đắn về khả năng của bản thân và sẵn sàng học hỏi từ mọi người.
Khiêm tốn, sẽ dẫn sang điều thứ hai, đấy là tinh thần học hỏi không ngừng. Nghề ngoại giao đòi hỏi ta luôn cập nhật kiến thức, mở rộng hiểu biết và không ngừng hoàn thiện bản thân. Điều này không chỉ có ý nghĩa trong giai đoạn đầu sự nghiệp mà cần duy trì suốt cả quá trình công tác.
Khiêm tốn cũng góp phần giúp ta không chủ quan. Trong một thế giới đang thay đổi nhanh chóng, những gì chúng ta biết hôm nay có thể sẽ không còn đúng vào ngày mai. Do đó, chúng ta phải luôn tự nhận thức, tự nhắc nhở, luôn cập nhật thông tin và điều chỉnh quan điểm khi cần thiết.
Sự linh hoạt có nguyên tắc có lẽ là điểm cuối cùng tôi muốn nhấn mạnh ở đây. Tôi chỉ nêu ví dụ về khả năng thích ứng linh hoạt. Trong ngoại giao, kế hoạch có thể thay đổi bất cứ lúc nào, tình hình có thể diễn biến theo những cách không lường trước được. Một nhà ngoại giao giỏi phải có khả năng dự báo, chuẩn bị, đồng thời phải thích ứng nhanh chóng với những thay đổi này trên cơ sở bám sát mục tiêu và các ưu tiên chính sách đã định.
Dù đã có kinh nghiệm, chúng ta vẫn cần tiếp tục mài giũa, bởi mỗi tình huống trong ngoại giao đều có những điểm riêng. Sự thành công trong nghề không chỉ đến từ kiến thức chuyên môn mà còn từ khả năng xây dựng mối quan hệ, sự tin tưởng lẫn nhau và tinh thần đoàn kết trong tập thể.
Nghề ngoại giao thực sự là một nghề đẹp - đẹp vì nó mang lại ý nghĩa sâu sắc cho cuộc đời, đẹp vì ta có thể đóng góp vào việc xây dựng hòa bình và hợp tác giữa các quốc gia. Dù đầy thử thách, nhưng chính những thử thách đó làm cho nghề trở nên hấp dẫn và ý nghĩa.
Với những chia sẻ này, tôi mong các thế hệ cán bộ ngoại giao trong tương lai sẽ tiếp tục phát huy truyền thống tốt đẹp của ngành, đồng thời mang đến những đóng góp mới, những cách tiếp cận sáng tạo để đưa ngoại giao Việt Nam ngày càng phát triển và khẳng định vị thế trên trường quốc tế.
Nguồn: https://baoquocte.vn/nghe-ngoai-giao-hanh-trinh-day-tu-hao-va-luon-moi-me-325312.html
Bình luận (0)