Hiểu về thế ‘chủ động trong đối ngoại’

Việt Nam yêu chuộng hòa bình, thành viên có trách nhiệm, tham gia tích cực hơn, chủ động và hiệu quả hơn vào công việc chung của Liên hợp quốc trong xử lý các thách thức toàn cầu. (Nguồn: VGP)

Chủ động ở đây phải dựa trên cơ sở hiểu biết, đánh giá cho trúng, nếu “nhắm mắt mà chủ động” thì lại trở nên bị động. Do đó, chủ động hàm ý là hiểu tình hình, tương quan lực lượng, lợi ích các bên cũng như lợi ích cốt lõi, giữ bằng được của ta và lợi ích ta có thể giành được nếu “biết cách”. Từng giai đoạn khác nhau, lợi ích của ta cần phải xác định rõ ràng, điều gì là “bất di, bất dịch”, điều gì có thể linh hoạt “có đi, có lại”.

Trong bối cảnh quốc tế phức tạp, khó lường, tôi cho rằng việc đánh giá một cách tổng thể tương quan lực lượng, xác định nhóm lợi ích của các bên, của quốc gia mình cần thiết hơn bao giờ hết. Đây là nhiệm vụ khó hơn trước đây, thời kỳ trước và sau Chiến tranh Lạnh, bởi rằng, mỗi chủ thể quan hệ quốc tế đang cân nhắc linh hoạt ứng xử của họ nên sẽ tác động đến khả năng dự đoán chiến lược. Chính sách quốc phòng “bốn không” nên là “bất di, bất dịch”, là “kim chỉ nam”, phù hợp với thế và lực của đất nước ta.

Nhìn lại, quả thật Việt Nam đã chủ động tiếp cận thế giới sớm, đồng thời với quá trình đổi mới trong nước, xác định con đường hội nhập và phát triển. Ngay từ năm 1990 đã có đoàn Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt đi tham dự Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) tại Davos (Thụy Sỹ), thể hiện sự chủ động của ta trên hành trình hội nhập quốc tế.

Sự chủ động hội nhập quốc tế của Việt Nam còn thể hiện theo nhiều chiều, với những dấu mốc đối ngoại quan trọng. Bên cạnh việc đón tiếp đoàn các nước với nhịp độ ngày càng thường xuyên và đối tượng ngày càng đa dạng, tiếp sau sự kiện đăng cai thành công Hội nghị cấp cao năm 1997 của Cộng đồng Pháp ngữ, Việt Nam đã làm nước chủ nhà của nhiều hội nghị quốc tế và khu vực.

Một minh chứng rõ nét cho cách Việt Nam chủ động, bài bản và tính toán kỹ lưỡng để vừa tạo điều kiện, vừa bảo đảm lợi ích hai chiều trong hội nhập quốc tế và khu vực suốt 30 năm qua, chính là việc ta đưa ra sáng kiến mở rộng Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN (ADMM) thành ADMM+ với sự tham gia của 8 đối tác đối thoại, nhân dịp đăng cai ADMM tại Hà Nội năm 2010.

Minh họa nổi bật nhất cho sự vươn lên xác lập thế đứng và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế là những dấu ấn Việt Nam trong hai nhiệm kỳ làm Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2008-2009 và đặc biệt là 2020-2021.

Đó cũng là hành trình trưởng thành và tạo dấu ấn của ngoại giao Việt Nam, phản ánh quá trình chuyên nghiệp hóa của ngành Ngoại giao. Từ vị thế “tiếp nhận” (viện trợ, hỗ trợ, tư vấn...) thành một chủ thể đóng góp - đề xuất, một đối tác có trách nhiệm, đáng tin cậy, dự đoán được và đủ năng lực. Điều này thể hiện rõ qua việc ta tham gia xuất sắc lực lượng gìn giữ hòa bình tại Nam Sudan, được Liên hợp quốc tuyên dương, hay được bầu làm Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020-2021 với số phiếu kỷ lục 192/193.

Như vậy, có thể nói sự trưởng thành trong phát huy trí tuệ và sự chủ động cùng với quá trình chuyên nghiệp hóa lực lượng đã góp phần nâng cao vị thế quốc tế của Việt Nam.