Những năm gần đây, công tác quản lý và tổ chức lễ hội ở Bắc Kạn được chú trọng. Những huyền tích, giá trị, bản sắc văn hóa dân tộc được phục dựng, bảo tồn đang tạo nên nét đặc sắc cho lễ hội Xuân trên địa bàn tỉnh.

Trong hai ngày mồng 6 và 7 tháng Giêng vừa qua, hàng nghìn người dân, du khách nô nức trảy hội Đền Thắm, thị trấn Đồng Tâm, huyện Chợ Mới. Năm nay, lần đầu lễ hội này được tổ chức gắn với sự tích ngôi đền Thắm.

Ngôi đền gắn liền với huyền sử về vị nữ tướng quân can trường, mưu dũng có tên là Thắm đã cầm quân đánh tan giặc Cờ Đen vào khoảng nửa cuối thế kỷ XIX. Đền Thắm từng là căn cứ quân sự trong nhiều giai đoạn lịch sử. Quần thể đền gồm đền Mẫu, đền Cô (thờ cô Thắm) và khu thờ Phật. Năm 2012, UBND tỉnh Bắc Kạn công nhận và xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh đối với đền Thắm.

Lễ hội năm 2025 có nhiều hoạt động hấp dẫn như thi cắm trại, khâu còn, lễ thả đèn hoa đăng, cùng hoạt cảnh tái hiện lai lịch đền Thắm - Cây Thị với ba chương gắn liền với huyền sử về nữ anh hùng tên Thắm, người có công đánh tan giặc Cờ Đen vào giữa thế kỷ XIX. Các chương trình văn hóa, văn nghệ, thể thao, các trò chơi dân gian diễn ra sôi nổi, thu hút sự tham gia của đông đảo người dân và du khách.

Chị Lý Thị Quý, thành phố Thái Nguyên (tỉnh Thái Nguyên) cho biết, hằng năm, sau Tết nguyên đán, chị đều đến thắp hương cầu tài lộc tại đền Thắm. Năm nay, huyện Chợ Mới lần đầu tổ chức lễ hội gắn với sự tích ra đời của đền Thắm càng khiến du khách phấn khởi, tìm đến để có cơ hội hiểu rõ hơn về tích sử.

Từng được mệnh danh là lễ hội "nhất chợ Phủ", nhưng nhiều năm qua, lễ hội Lồng tồng Phủ Thông, huyện Bạch Thông có lúc dường như bị quên lãng. Năm 2023, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bắc Kạn triển khai sưu tầm, nghiên cứu hệ thống những giá trị văn hóa tại lễ hội Lồng tồng Phủ Thông để bảo tồn, phục dựng, định hướng giữ gìn, phát huy bản sắc truyền thống, đồng thời tạo sản phẩm văn hóa độc đáo phục vụ phát triển du lịch. Lễ hội Lồng tồng Phủ Thông năm 2025 này là năm thứ hai liên tiếp được tổ chức đúng theo nghi lễ truyền thống của cha ông.

Theo đồng chí Hà Kim Oanh, Chủ tịch UBND huyện Bạch Thông, các lễ hội Lồng tồng khác ở Bắc Kạn thường gắn với tín ngưỡng thờ cúng thần linh, siêu nhiên, còn lễ hội Lồng tồng Phủ Thông lại gắn với sự kiện, nhân vật lịch sử có thật. Từ khi được phục dựng, huyện Bạch Thông tổ chức nghi lễ cúng giỗ đền Slấn Slảnh theo truyền thống vào chiều 19 tháng Giêng. Nghi lễ cúng giỗ tại đền Slấn Slảnh, thờ một vị anh hùng có công với quê hương, xứ sở. Đây cũng là "linh hồn" của lễ hội Lồng tồng Phủ Thông, tạo nên sự khác biệt so các hội xuân khác.

Trên địa bàn tỉnh hiện có 127 lễ hội, trong đó có 100 lễ hội truyền thống, hội xuân cấp huyện, xã và 27 lễ hội văn hóa truyền thống cấp thôn. Những năm gần đây, công tác quản lý và tổ chức lễ hội ở Bắc Kạn được chú trọng. Những huyền tích, giá trị, bản sắc văn hóa dân tộc được phục dựng, bảo tồn đã tạo nên nét đặc sắc cho lễ hội xuân ở Bắc Kạn.

Một số lễ hội truyền thống được phục dựng, duy trì tổ chức như lễ hội Lồng tồng các xã Nam Mẫu, Mỹ Phương, Chu Hương, Yến Dương, Cao Thượng, Đồng Phúc (Ba Bể); Bằng Vân (Ngân Sơn); xã Hà Vị, thị trấn Phủ Thông (Bạch Thông); lễ hội cầu năm mới, cầu mùa của người Dao xã Đổng Xá và lễ hội Lồng tồng bản Pjoo, xã Sơn Thành (Na Rì)…

Hai lễ hội lớn được Bắc Kạn đồng ý cho phục dựng, triển khai vài năm gần đây là lễ hội Mù Là (Pác Nặm) và hội xuân ATK (An toàn khu) huyện Chợ Đồn đều được xác định tạo điểm nhấn nổi bật để thu hút du lịch.

Ngoài việc phục dựng các nghi lễ truyền thống, các lễ hội còn đưa thêm những hoạt động mang tính bản sắc khác. Nổi bật bốn lễ hội cấp tỉnh đều có màn trình diễn múa bát quy mô từ 100-300 diễn viên. Múa bát của người Tày Bắc Kạn mới được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận nằm trong danh mục di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Vì vậy, màn trình diễn này không chỉ tạo điểm nhấn vào lễ hội xuân hằng năm mà còn góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa đặc sắc. Ngoài ra, tỉnh cũng hỗ trợ thành lập 29 câu lạc bộ hát Then, đàn Tính trên toàn tỉnh, đưa các câu lạc bộ này trở thành hạt nhân biểu diễn văn nghệ truyền thống trong các lễ hội.

Từ năm 2023, thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025, UBND tỉnh đã chỉ đạo tiếp tục thực hiện hiệu quả việc bảo tồn, phát huy các lễ hội tiêu biểu gắn với hoạt động du lịch như: Lễ hội Lồng tồng Phủ Thông (Bạch Thông), Mù Là (Pác Nặm), Chợ tình Xuân Dương (Na Rì); triển khai xây dựng mô hình lễ hội mới gắn với phát triển du lịch tỉnh như "Tuần Văn hóa, du lịch" được tổ chức định kỳ hằng năm.

Tuy nhiên, nếu như trước đây, trong các lễ hội của đồng bào dân tộc, những bộ trang phục truyền thống rực rỡ hòa cùng những làn điệu hát Then, đàn Tính, lượn Cọi, hát Sli, hát Páo Dung, múa Khèn và các trò chơi dân gian đặc sắc đã tạo nên bản sắc riêng của mỗi dân tộc thì ngày nay, một số nơi lễ hội bị mai một phần nghi lễ linh thiêng đến các trò chơi dân gian.

Nhiều người dân tham gia lễ hội giống như đến xem biểu diễn chứ chưa phải với tư cách chủ thể lễ hội. Một số lễ hội chưa quan tâm đến phần lễ mà chỉ tập trung vào phần hội với nhiều hoạt động mang mục đích kinh doanh, thương mại (thay các trò chơi dân gian bằng các trò chơi có thưởng...) cho nên lễ hội chưa phát huy được giá trị văn hóa truyền thống vốn có.

Bắc Kạn đang chỉ đạo ngành chuyên môn và các địa phương tiếp tục nghiên cứu, phục dựng và lựa chọn một số lễ hội truyền thống tiêu biểu để cách điệu nội dung hoạt động gắn với phát triển du lịch. Đồng thời, tỉnh nghiên cứu xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích, đãi ngộ và tôn vinh các nghệ nhân dân gian nắm giữ, truyền dạy và có công bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc trong hoạt động lễ hội.

Nguồn: https://nhandan.vn/giu-gin-ban-sac-le-hoi-o-bac-kan-post864501.html